Κάλπες εθνικές και εσωκομματικές, ανατροπές και προεδρικές εκπτώσεις, διαγραφές, διασπάσεις και ανεξαρτητοποιήσεις, ανασχηματισμοί… Το 2024 ήταν μια χρονιά πλούσια σε πολιτικά γεγονότα και με αρκετές ιδιαιτερότητες σε σχέση με τα καθιερωμένα, γεγονότα που συνοδεύτηκαν ή προκλήθηκαν από κοινωνικές αναφορές ή είχαν έντονο χρώμα και άρωμα των διεθνών εξελίξεων αλλά και των εθνικών θεμάτων.
Οι κάλπες για τις ευρωεκλογές, που στήθηκαν στις 9 Ιουνίου, αποτέλεσαν θρυαλλίδα εξελίξεων στα κόμματα, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης, η οποία είδε την κατακρήμνιση των ποσοστών της στις εθνικές εκλογές, μόλις έναν χρόνο πριν. Δραματικές, ωστόσο, ήταν οι συνέπειες για τα κόμματα της αντιπολίτευσης, με τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ να μπαίνουν σε διαδικασία εσωκομματικών εκλογών, αφού οι Στέφανος Κασσελάκης και Νίκος Ανδρουλάκης βρέθηκαν στο επίκεντρο αμφισβήτησης από πρωτοκλασάτα στελέχη . Και το κλείσιμο της χρονιάς βρίσκει τον άνθρωπο που ηγήθηκε του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές να είναι εκτός κόμματος, έχοντας ιδρύσει δικό του πολιτικό οργανισμό «αποκαθηλώνοντας» παράλληλα το πρώην κόμμα του από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, και τον Νίκο Ανδρουλάκη αναβαπτισμένο από την εσωκομματική κάλπη αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης…
Πτώση, γκρίνια και ανασχηματισμοί
Παίρνοντας τα πράγματα από την αρχή του χρόνου που μας αποχαιρετά, στο κυβερνητικό στρατόπεδο είχαν καταγραφεί αρρυθμίες και ανορθογραφίες από πολύ νωρίς μετά την επανεκλογή του 2023. Το 2024 έκανε «ποδαρικό» με ανασχηματισμό του υπουργικού συμβουλίου και πρωταγωνιστές τον Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, ο οποίος βρέθηκε για πέμπτη φορά στο τιμόνι του Προστασίας του Πολίτη/Δημόσιας Τάξης, τον Άδωνι Γεωργιάδη που ανέλαβε την καυτή πατάτα» του Υγείας διαδεχόμενος τον Χρυσοχοΐδη και τη Δόμνα Μιχαηλίδου, η οποία «έκλεισε» την…καραμπόλα στη θέση του Αδ. Γεωργιάδη στο Εργασίας. Εκτός κυβέρνησης έμεινε η ηγεσία του υπουργείου Δημόσιας Τάξης, ο υπουργός Γ. Οικονόμου και ο υφυπουργός Κ. Κατσαφάδος πληρώνοντας το μάρμαρο για τη δολοφονία του οπαδού της ΑΕΚ Μ. Κατσουρή και το φιάσκο της «εκδρομής» των Κροατών χούλιγκαν το προηγούμενο καλοκαίρι.
Το ότι δεν δούλεψε και πολύ καλά το σχήμα, στο Μαξίμου το αντιλήφθηκαν γρήγορα. Απλά χρειάστηκε να έρθουν και οι ευρωεκλογές του Ιουνίου για να πιστοποιήσουν πως οι πολίτες, οι οποίοι έδωσαν στη ΝΔ τον εκλογικό θρίαμβο του 2023, γύρισαν την πλάτη στο κυβερνών κόμμα. Η απώλεια 13 μονάδων και πάνω από ένα εκατομμύριο ψηφοφόρων και η συρρίκνωση στο 28,3% κατέδειξε πως μια σειρά ζητημάτων που αφορούν στην καθημερινότητα των πολιτών, και κυρίως στα καθημερινά οικονομικά τους, δηλαδή την τσέπη τους, η κυβέρνηση αποδείχθηκε ανίκανη να τα αντιμετωπίσει. Το κόστος ζωής, η ακρίβεια στα τρόφιμα και την ενέργεια, το πρόβλημα της στέγασης, το δισεπίλυτο ζήτημα του ιδιωτικού χρέους και η απειλή των πλειστηριασμών, όλα αυτά συναθροιζόμενα «έσπασαν» την οποιαδήποτε κοινωνική υποστήριξη απολάμβανε ο Κ. Μητσοτάκης, πέραν ιδεολογικών τειχών. Επιπλέον, για το παραδοσιακό κομμάτι της νεοδημοκρατικής βάσης, έπαιξε αρνητικό ρόλο το ότι «πρωταγωνιστούσαν» πολιτικά οι επίγονοι του εκσυγχρονισμού εφαρμόζοντας μάλιστα τη λεγόμενη woke ατζέντα.
Κορυφαίο δείγμα η κατάθεση του νομοσχεδίου από την κυβέρνηση για την ισότητα στο γάμο, στις αρχές του Φεβρουαρίου, το οποίο «τριχοτόμησε» το κόμμα. Βλέποντας τις αντιδράσεις μεγάλης μερίδας βουλευτών και ψηφοφόρων, ο Κ. Μητσοτάκης «απελευθέρωσε» τα στελέχη του από την κομματική πειθαρχία στη ψηφοφορία, με αποτέλεσμα να υπάρχουν κυβερνητικοί βουλευτές που ψήφισαν, άλλοι που καταψήφισαν και κάποιοι που ψήφησαν «παρών».
Αν και ο νόμος πέρασε, με τη στήριξη των κομμάτων της προοδευτικής αντιπολίτευσης, τα προβλήματα συνοχής τόσο στην ΚΟ της Νέας Δημοκρατίας όσο και στο υπουργικό συμβούλιο ήταν ορατά. Στον δρόμο για τις ευρωκάλπες μεσολάβησαν η μαύρη επέτειος του δυστυχήματος των Τεμπών, με αναπάντητα τα ερωτήματα για τα αίτια της τραγωδίας, και η υπόθεση διαρροής προσωπικών δεδομένων των απόδημων συμπολιτών μας από το υπουργείο Εσωτερικών προς το γραφείο της ευρωβουλευτού Άννας Μισέλ Ασημακοπούλου. Το σκάνδαλο αποκαλύφθηκε στις αρχές Μαρτίου, με τα στοιχεία να δείχνουν πως τα email των Ελλήνων του εξωτερικού ακολούθησαν τη διαδρομή υπουργείο Εσωτερικών, Νέα Δημοκρατία και γραφείο Ασημακοπούλου και την Εισαγγελία Πρωτοδικών να παρεμβαίνει. Η υπόθεση κόστισε στην κα. Ασημακοπούλου την εκ νέου υποψηφιότητα της και τραυμάτισε περισσότερο την αξιοπιστία της κυβέρνησης.
Με αυτά τα δεδομένα, σε μια προσπάθεια αναζωογόνησης του κυβερνητικού έργου και «φρένου» στην ραγδαία πτώση των ποσοστών, λίγο πριν φτάσει στην κάλπη των ευρωεκλογών, ο Κ. Μητσοτάκης κατέφυγε εκ νέου στη λύση του ανασχηματισμού. Οι διορθωτικές παρεμβάσεις αφορούσαν στο υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο είχε πληγεί από την υπόθεση Ασημακοπούλου, στο υπουργείο Ανάπτυξης υπεύθυνο για την ανεξέλεγκτη ακρίβεια αλλά και στο Αγροτικής Ανάπτυξης, η ηγεσία του οποίου διαχειρίστηκε ανεπιτυχώς το θέμα των αγροτικών αιτημάτων και κινητοποιήσεων τον Φεβρουάριο. Σκρέκας και Αυγενάκης πήραν τον δρόμο για το… σπίτι, όχι όμως και η Ν. Κεραμέως, η οποία μετακινήθηκε από το Εσωτερικών στο Εργασίας, από το οποίο αποχώρησε η υπουργός διάρκειας μερικών μηνών Δ. Μιχαηλίδου.
Η σύγκρουση με τους πρώην πρωθυπουργούς και η διαγραφή Σαμαρά
Το κακό εκλογικό αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές επέτεινε τη δυσαρέσκεια στις γραμμές των γαλάζιων βουλευτών, ιδίως αυτών που θεωρούνταν επιρροής των πρώην πρωθυπουργών Κ. Καραμανλή και Αντ. Σαμαρά. Οι δυο πρώην πρόεδροι του κόμματος και πρωθυπουργοί εδώ και καιρό και σε κάθε ευκαιρία έριχναν τα βέλη τους προς την κυβέρνηση και το Μαξίμου για μια σειρά πολιτικών που εφάρμοζε, με τον Αντώνη Σαμαρά να είναι ιδιαίτερα οξύς στις παρεμβάσεις τους. Καραμανλής και Σαμαράς εμφανίστηκαν και μίλησαν σε εκδήλωση παρουσίασης βιβλίου στο Πολεμικό Μουσείο στις 2 Ιουλίου, με τον Μεσσήνιο πολιτικό να εξαπολύει μύδρους κατά της κυβέρνησης και τον πρωθυπουργό της περιόδου 204-2009 να ασκεί μεν κριτική αλλά ηπιότερη σε σχέση με τον Σαμαρά.
Στο στόχαστρο του πρώην πρωθυπουργό ο νόμος για την ισότητα στο γάμο, η ιδεολογική διαφοροποίηση της νέας Νέας Δημοκρατίας και τα εθνικά. «Φτάσαμε στο σημείο στο νομοσχέδιο για τον γάμο να θέτω στη Βουλή συγκεκριμένα ερωτήματα επί της ουσίας και όχι μόνο δεν μου απάντησε κανείς, αλλά οργανώθηκαν και κενά έδρανα όσο μιλούσα. Και συνεχίστηκαν τα πανηγύρια υπουργών αγκαλιά με ΛΟΑΤΚΙ στο θεωρείο της Βουλής την ώρα που το 1/3 των βουλευτών μας δεν είχε ψηφίσει το νομοσχέδιο. Αφήστε τα γλέντια που ακολούθησαν μετά». Αφού η κυβέρνηση αντιμετωπίζει έτσι ακόμα και τον πρώην πρωθυπουργό, γιατί να μην τους θεωρήσει ο κόσμος αλαζόνες;» ήταν μια από τις χαρακτηριστικότερες αποστροφές του.
Την ίδια περίοδο, στις 2 Ιουλίου, έρχεται στη δημοσιότητα βίντεο με πρωταγωνιστή τον πρώην υπουργό Λ. Αυγενάκη, ο οποίος φαίνεται στο οπτικό υλικό να βιαιοπραγεί κατά υπαλλήλου του αεροδρομίου. Για το περιστατικό διατάχθηκε εισαγγελική έρευνα για μια σειρά αδικημάτων και λίγες ημέρες αργότερα με απόφαση της επιτροπής δεοντολογίας της Νέας Δημοκρατίας ο βουλευτής Ηρακλείου διαγράφηκε από την κοινοβουλευτική ομάδα, όχι όμως από το κόμμα.
Για τη Νέα Δημοκρατία του Κ. Μητσοτάκη, η τραμπούκικη συμπεριφορά και η λεκτική κακοποίηση είναι μικρότερα «παραπτώματα» συγκρινόμενα με την κριτική στην κυβέρνηση που όλα τα κάνει καλά… Έτσι, με αφορμή συνέντευξη του που ασκούσε σκληρή κριτική στον υπουργό Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτη για τους χειρισμούς του στα ελληνοτουρκικά ζητώντας από τον πρωθυπουργό να τον αποπέμψει, ο Αντώνης Σαμαράς διαγράφηκε από την ΚΟ αλλά και από το κόμμα της Ν.Δ. στις 28 Νοεμβρίου, αν και υπήρξε πρόεδρος της και πρωθυπουργός. «Η άλλη γνώμη, η διαφορετική ανάγνωση ακόμα και η έντονη κριτική δεν πρέπει να δαιμονοποιούνται. Και πάντως δεν αντιμετωπίζονται με πειθαρχικά μέτρα, καθιστώντας μάλιστα δυσχερέστερη την απαραίτητη εθνική ομοψυχία για τη στήριξη της εθνικής γραμμής» ήταν το «καρφί» του Κ. Καραμανλή με αφορμή τη διαγραφή Σαμαρά.
Ο εμφύλιος στον ΣΥΡΙΖΑ, η έκπτωση Κασσελάκη και ο νέος πρόεδρος
Κι αν στο κυβερνητικό στρατόπεδο συνέβαιναν πολλά, αυτά που γίνονταν στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης κατόρθωναν και «καπέλωναν» όλη την πολιτική επικαιρότητα. Το «διαφορετικό» που πρέσβευε ο Στ. Κασσελάκης προκαλούσε συνεχώς τριβές στο εσωτερικό του κόμματος, με τα πρωτοκλασάτα στελέχη που αρχικά τον στήριζαν να διαφοροποιούνται σταδιακά το ένα μετά το άλλο. Αποτέλεσμα, το κόμμα να φτάνει στο 4ο Συνέδριο του τον Φεβρουάριο εν μέσω εμφυλίου, με τον τότε πρόεδρο να ρίχνει λάδι στη φωτιά στην Π.Γ. που προηγήθηκε, θέτοντας θέμα εμπιστοσύνης προς το πρόσωπο του. Ώρες πριν τη διεξαγωγή του Συνεδρίου ο πρώην πρόεδρος και πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας παρενέβη, καλώντας τον κ. Κασσελάκη αν θεωρεί πως αμφισβητείται, να πάει σε εκλογές. «Αντί να σερνόμαστε σε μια παρατεταμένη κρίση που οδηγεί με ακρίβεια σε νέα εκλογική συρρίκνωση, η μόνη διέξοδος είναι να δώσουμε εκ νέου το λόγο σε αυτούς που κρατήσανε και συνεχίζουν να κρατάνε όρθιο το κόμμα και τη παράταξή μας: Στα μέλη μας. Έτσι, ο Στέφανος Κασσελάκης θα έχει τη δυνατότητα να διεκδικήσει την εμπιστοσύνη στο πρόσωπο, στην ως τώρα θητεία και στο πολιτικό του σχέδιο. Όχι θέτοντας ερωτήματα, αλλά δίνοντας τις δικές του απαντήσεις» σημείωνε ο κ. Τσίπρας.
Σε ένα θυελλώδες Συνέδριο, ο Στέφανος Κασσελάκης συγκρούστηκε με την ομάδα των παλιών προεδρικών και την Όλγα Γεροβασίλη, αρχικά θέτοντας θέμα εκλογών, για να το αποσύρει στη συνέχεια και μετά από κοινή πρόταση Φάμελλου- Ν. Παππά-Γ. Τσίπρα να αποφευχθούν οι εσωκομματικές κάλπες και να ανανεωθεί η εμπιστοσύνη στον πρόεδρο στο Συνέδριο.
Παρά την αποκατάσταση της ενότητας στο εσωτερικό, το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών ήταν κάτω από τον πήχη των προσδοκιών. Στην Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, ο ΣΥΡΙΖΑ αναδείχθηκε τέταρτο κόμμα ενώ σε πολλές ακόμα περιφέρειες έχασε τη δεύτερη θέση. Τον «ανέβασε» βέβαια η Αθήνα, όμως το 14,9%, όσο κι αν έγινε προσπάθεια να φανεί ως επιτυχία, δυσαρέστησε στελέχη και βάση. Σε αυτό έπαιξαν ρόλο και μια σειρά άστοχων ενεργειών από πλευράς Κασσελάκη, με αποκορύφωμα το excel της περιουσιακής κατάστασης του που παρουσίασε παραμονές των εκλογών.
Η ένταση συντηρήθηκε και το καλοκαίρι, όταν με αφορμή αντίδραση του σε κοινοβουλευτική Επιτροπή διαγράφηκε ο Π. Πολάκης, ανοίγοντας παράλληλα νέο εσωκομματικό μέτωπο με τη βουλευτή Βορείου Τομέα Αθ. Λινού αλλά και τις συνεχείς συγκρούσεις στις συνεδριάσεις των κομματικών οργάνων. Στις αρχές Σεπεμβρίου ο Π. Πολάκης επανέρχεται στην ΚΟ του κόμματος, όμως η σύγκρουση είναι εκτός ορίων. Τα οκτώ κορυφαία στελέχη που μετέχουν στην Π.Γ. έχουν αμφισβητήσει ευθέως τον πρόεδρο, αποχωρώντας από την εκρηκτικτική συνεδρίαση του οργάνου στις 28 Αυγούστου, και η ΚΕ που διεξάγεται στις 8 Σεπτεμβρίου αποφασίζει την έκπτωση του κ. Κασσελάκη από τον προεδρικό θώκο, τη διεξαγωγή προγραμματικού συνέδριο και τη διεξαγωγή εκλογών προέδρου μετά απ’ αυτό. Στην έκτακτη συνεδρίαση της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ επικυρώνεται η απόφαση της ΚΕ και το κόμμα βρίσκεται επισήμως σε εμφύλιο.
Στο Συνέδριο του Νοεμβρίου εξελίσσονται σκηνές ροκ. Συμπλοκές και ανταλλαγή ύβρεων, σεκιούριτι και κεφαλοκλειδώματα, λιποθυμίες και σόου από τον πρώην πρόεδρο που πηγαινοέρχεται από τα γραφεία του Ταύρου στην Πειραιώς… Το Συνέδριο αποφασίζει πως στις εκλογές της 24ης Νοεμβρίου θα συμμετάσχουν οι Σ. Φάμελλος, Π. Πολάκης, Ν. Φαραντούρης και Απ. Γκλέτσος. Ο Στέφανος Κασσελάκης αποχωρεί από το κόμμα και τον ακολουθούν οι βουλευτές Π. Παππάς, Ρ. Χρηστίδου, Κ. Μάλαμα και Αλ. Αυλωνίτης, προαναγγέλλοντας νέο κόμμα. «Είχε έτοιμο το ανταγωνιστικό κόμμα εδώ και ημέρες και, την ώρα που δήθεν διαμαρτυρόταν εκτός του Συνεδρίου, είχε έτοιμη την ανακοίνωση και τα γραφεία του νέου κόμματος. Όλα όσα έγιναν χθες με τους τραμπουκισμούς και τις λεκτικές και όχι μόνο επιθέσεις δεν έχουν καμιά σχέση με την Αριστερά και τον προοδευτικό χώρο, όπως καμία σχέση δεν έχει και ο ίδιος όπως αποδείχθηκε» τον «κατευόδωνε» η Κουμουνδούρου. Εκτός ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκαν σταδιακά άλλοι πέντε βουλευτές, οι Θ. Τζάκρη, Γ. Πούλου, Ευ. Αποστολάκης, Γ. Σαρακιώτης, Ρ. Θρασκιά, με αποτέλεσμα ο ΣΥΡΙΖΑ να χάσει τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Στις εκλογές νέος πρόεδρος αναδείχθηκε ο Σωκράτης Φάμελλος, με σκοπό την ενότητα και την επανεκκίνηση του κόμματος, ούτως ώστε να ξαναγίνει πρωταγωνιστής.
Οι εσωκομματικές εκλογές στο ΠΑΣΟΚ και η επόμενη ημέρα
Πλέον, μετά από 17 χρόνια, το ΠΑΣΟΚ είναι αξιωματική αντιπολίτευση! Στις 13 Οκτωβρίου επανεξέλεξε πρόεδρο τον Ν. Ανδρουλάκη με πάνω από 300.000 πολίτες να συμμετέχουν στον πρώτο γύρο των εκλογών. Δεύτερος στην εσωκομματική κούρσα αναδείχθηκε ο δήμαρχος Αθηναίων Χ. Δούκας, ο οποίος διεκδίκησε την αρχηγία στον δεύτερο γύρο, χάνοντας όμως καθαρά από τον κ. Ανδρουλάκη.
Με το πού διατυπώθηκε δημοσίως η αμφισβήτηση προς το πρόσωπο του μετά τις ευρωεκλογές, από στελέχη του κομματος (Γιαννακοπούλου, Κωνσταντινόπουλος, Γερουλάνος κα), ο κ. Ανδρουλάκης έδειξε αντανακλαστικά, δείχνοντας τις κάλπες και καλώντας όλους όσους τον αμφισβητούν να αναμετρηθούν μαζί του. Έχοντας υπέρ του τον κομματικό μηχανισμό, τη δυναμική σε περιφέρειες που το ΠΑΣΟΚ πήγε καλά στις πρόσφατες ευρωεκλογές -με πρώτη την Κρήτη- αλλά και την εμπειρία να διαχειριστεί τις επιθέσεις των ανθυποψηφίων του, κατόρθωσε να πείσει αρκετούς τις τελευταίες ημέρες της προεκλογικής μάχης και να τον ψηφίσουν.
Τα δύσκολα βέβαια είναι μπροστά. Ήδη η απόφαση του να ασκησει δημιουργική αντιπολίτευση, βάζοντας και τη συναίνεση στα στοιχεία της αντιπολιτευτικής τακτικής, βρίσκεται στο επίκεντρο κριτικής. Όπως και η απόφαση του να τοποθετήσεις ως πρόσωπο-κλειδί στον προγραμματικό λόγο του κόμματος, την Άννα Διαμαντοπούλου, η οποία απουσίαζε χρόνια από το ΠΑΣΟΚ αλλά και ανέπτυξε πολιτκό φλερτ με τον Κ. Μητσοτάκη.
