Του Κώστα Παππά
Τα όσα συνέβησαν τις τελευταίες μέρες στην Ισπανία , την Πορτογαλία και ένα μέρος της Γαλλίας με το γενικό black out και τις εικόνες χάους που αντικρύσαμε στους δέκτες μας θα μπορούσαν να είναι εικόνες από το κοινό μας μέλλον στην ΕΕ. Από τη στιγμή που η Ευρώπη επιχειρεί με κάθε τρόπο να φαίνεται και να είναι ενιαία στο ενεργειακό κομμάτι θα πρέπει να προετοιμάζεται και για τέτοιου είδους γεγονότα.
Οι αρχές διερευνούν τι ήταν αυτό που προκάλεσε αυτή την πρωτόγνωρη κατάσταση και δεν μπορούν να αποκλείσουν άμεσα κανένα ενδεχόμενο. Μέχρι να αποφασίσουν με ποιόν τρόπο θα διαχειριστούν πολιτικά το συμβάν είναι λογικό να αποκλείουν δημόσια το ενδεχόμενο μιας ασύμμετρης απειλής που μπορεί να διαμορφώθηκε στο πλαίσιο μιας διευρυμένης κυβερνοεπίθεσης σε κρίσιμα και κομβικά δίκτυα διανομής του ρεύματος. ‘Άλλωστε στην εποχή της τεχνολογίας και της ενεργειακής αλληλοεξάρτησης ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ όλα τελικά είναι πιθανά , ακόμα και ένα τόσο διευρυμένο μπλακ άουτ που ξεπερνά τα σύνορα μιας χώρας και βάζει στο κάδρο της δοκιμασίας 3.
Στην περίπτωση αυτή μπαίνει ένα ερώτημα και για την Ελλάδα , καθώς η χώρα μας ως εξαγωγός ρεύματος και εισαγωγέας ακρίβειας των τιμολογίων, δεν μπορεί να εξαιρεθεί από μια ανάλογη βλάβη; κυβερνοεπίθεση; περιβαλλοντικό παράγοντα; ασύμμετρη στρατιωτική απειλή ; που μπορεί ανά πάσα στιγμή να προκύψει στον διευρυμένο ενεργειακό χώρο της βαλκανικής και της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Είναι κρίσιμο να γνωρίζουμε οτι η ενοποιημένη ενεργειακή πολιτική της ΕΕ και η διαρκής διασύνδεση των δικτύων μεγάλων περιοχών στο χάρτη έχει την αναγκαιότητα της βοήθειας όπου χρειαστεί, αλλά και τον κίνδυνο ενός ντόμινο αν προκύψει πρόβλημα, όπως αυτό που είδαμε αυτές τις μέρες στην ιβηρική χερσόνησο. Στην περίπτωση του ντόμινο η μείωση της δυνατότητας στις χώρες να λειτουργούν στον εθνικό τους χώρο ακαριαία και αυτόνομα στις κρίσιμες υποδομές τους , χωρίς να προσπαθούν να επιλύσουν και ένα εισαγόμενο πρόβλημα, κάνει την κατάσταση και της Ελλάδας το ίδιο εύθραυστη ενεργειακά όπως άλλωστε και όλων των άλλων κρατών της ΕΕ.
Ένα μπλακ άουτ σύμφωνα με τους ειδικότερους ημών όμως δεν προκύπτει με μαγικό τρόπο. Μπορεί να προκληθεί είτε από μια υπερφόρτωση του δικτύου λόγω αυξημένης ζήτησης , είτε από μικρή ζήτηση, καθώς τα υπερφορτία ενέργειας που δεν καταναλώνονται σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να εξάγονται.
Μια απο τις πιθανές εξηγήσεις για το τι μπορεί να έφταιξε στην Ιβηρική χερσόνησο αυτές τις μέρες ακούει στο όνομα επαγόμενη ατμοσφαιρική δόνηση.
Σύμφωνα με την ανάρτηση του γνωστού μετεωρολόγου και μαθηματικού Θοδωρή Κολυδά ” η «επαγόμενη ατμοσφαιρική δόνηση» που δημιουργείται στις γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (όπως αυτές των 400 kV) είναι ένα φαινόμενο που δημιουργείται πάνω σε αυτά τα πολύ μακριά καλώδια, τα οποία είναι εκτεθειμένα στον αέρα και στις ατμοσφαιρικές συνθήκες. Όταν υπάρχει απότομη και ακραία αλλαγή της θερμοκρασίας — για παράδειγμα, απότομα κύματα ψύχους ή καύσωνα — τότε δημιουργούνται ισχυρά ανοδικά ή καθοδικά ρεύματα αέρα (θερμικές ανωμαλίες). Αυτές οι θερμικές μεταβολές προκαλούν ταλαντώσεις στα καλώδια μέσω δύο κυρίως μηχανισμών. Αρχικά θερμική διαστολή και συστολή όπου το μέταλλο των καλωδίων διαστέλλεται ή συστέλλεται απότομα. Ακολουθούν και οι ατμοσφαιρικές ταλαντώσεις όπου οι διαφορές στην πυκνότητα του αέρα δημιουργούν τοπικούς ανέμους ή ρεύματα που επηρεάζουν τις γραμμές, προκαλώντας τις να πάλλονται. Αυτό το φαινόμενο λέγεται επαγόμενη ατμοσφαιρική δόνηση (induced atmospheric vibration) και μπορεί να οδηγήσει σε κραδασμούς, ταλαντώσεις σε μεγάλη κλίμακα ακόμη και μηχανικές καταπονήσεις που απειλούν τη δομική ακεραιότητα των γραμμών” .
Αν σε αυτό προσθέσουμε και την δυνατότητα που έχουν κάποιοι ισχυροί τεχνολογικά στρατοί στον κόσμο να επηρεάζουν το μικροκλίμα μιας κρίσιμης για την διανομή ρεύματος περιοχής , τότε μπορούμε να αντιληφθούμε οτι στην εποχή που κάποιοι μπορούν να διαμορφώνουν και συγκεκριμένες περιβαλλοντικές συνθήκες σε μια περιοχή θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια ” περιβαλλοντική” διαταραχή, τέτοια που να πλήξει κρίσιμους τομείς της παραγωγής και διανομής ρεύματος.
Ένας άλλος τυχαίος όμως περιβαλλοντικός παράγοντας είναι και η ηλιακή καταιγίδα που όντως μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ανισορροπίες στην διανομή του ρεύματος και τελικά και μπλακ άουτ. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ανα πάστα στιγμή και αυτό το ενδεχόμενο.
Ένας τρίτος παράγοντας είναι οι κυβερνοεπιθέσεις. Είναι γνωστό οτι και στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο καθημερινά λαμβάνουν χώρα πολύ μικρές έως πιο σημαντικές κυβερνοεπιθέσεις. Στα δίκτυα ενέργειας που στηρίζονται πλέον στην υψηλή τεχνολογική δυνατότητα του καιρού μας και συνδέονται με πολλούς τρόπους μεταξύ τους εντός της χώρας , αλλά και περιφερειακά, είναι προφανές οτι μια ασύμμετρη επίθεση που μπορεί να γίνει στα εκτεθειμένα εκ της φύσεως τους άυλα λογισμικά, μπορεί να αποφέρει ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο μπλακ άουτ στις υποδομές και εδώ η ηλεκτρονική διασύνδεση του δικτύου είναι η φράση κλειδί.
Ευτυχώς απ΄ οσο γνωρίζουμε στην Ελλάδα καθημερινά κάποιοι αφανείς ήρωες τεχνικοί , οι οποίοι θεωρούνται και εξαιρετικά καταρτισμένοι , επαγρυπνούν και δίνουν λύσεις. Στο μέτρο του δυνατού όμως και του ανθρώπινου, γιατί οι παραπάνω απειλές είτε τεχνιτές , είτε φυσικές μπορούν να παρακάμψουν σχετικά εύκολα τον ανθρώπινο παράγοντα.
