Η παρουσίαση του βιβλίου “Ψήγματα Λαπήθου” του δρ. Γιάννη Ιακωβίδη στην αίθουσα εκδηλώσεων δήμου Καραβά στη Λευκωσία, υπό την αιγίδα του δήμου Λαπήθου.
Περί του βιβλίου
Ο ανωτέρω τίτλος παραπέμπει στον αντίστοιχο του βιβλίου του Γιώργου Θ. Κατραμόπουλου Πώς να σε ξεχάσω, Σμύρνη αγαπημένη, Αθήνα : Ωκεανίδα ,1995 και εκφράζει την έντονη επιθυμία του γράφοντος και όλων των προσφύγων για επιστροφή στις πατρογονικές τους εστίες υπό συνθήκες ασφαλείας. Καρπός του πόθου του για επάνοδο αποτελεί και το έργο του, εκτάσεως 272 σελίδων, «Ψήγματα Λαπήθου . Πενήντα (50) χρόνια τουρκικής στρατιωτικής Εισβολής και Κατοχής στην Κύπρο(1974-2024) που κυκλοφόρησε στη Λευκωσία από τις εκδόσεις Ηλία Επιφανίου το 2024 .
Περιλαμβάνει τον πρόλογο των Πέτρου Παπαπολυβίου, αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου (σελ.11-13)και Θανάση Χρήστου, καθηγητή της Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου(σελ. 14-16) και τον χαιρετισμό των Νεοπτόλεμου Κότσαπα, (τέως) δημάρχου Λαπήθου( σελ. 17), Γιάννη Παναγ. Κορωναίου, δημοσιογράφου και διευθυντή του ιστολογίου www.epikaira.gr (σελ.18) και Ηλία Επιφανίου, εκδότη. (Σελ.19). Επίσης ο Ηλίας Κοντοζαμάνης, ανώτατος δικαστικός ,εικαστικός καλλιτέχνης, αγιογράφος και συγγραφέας, φιλοτέχνησε ανιδιοτελώς τον Άγιο Ευλάλιο , επίσκοπο Λαμπούσης, που η εικόνα του κοσμεί το εξώφυλλο και οκτώ(08) επιφανείς μορφές, καταγόμενες ή σχετιζόμενες με τη Λάπηθο.(Σελ. 267-269)
Ακολουθούν η Εισαγωγή του συγγραφέα(σελ.23-34), το Α΄ κεφάλαιο: « Ιστορία της Λαπήθου»(σελ.35-87) με έξι(06) άρθρα, που αναφέρονται στα « Χρονικά της Λαπήθου»(σελ. 35-48) , στο βιβλίο του Φωκά Ν. Φωκαϊδη « Λάπηθος , Ιστορία και Παράδοσις»(σελ.49-57) και στην αγαπημένη του Λάπηθο(σελ. 58-66), στην ιστορία του Δήμου Λαπήθου( σελ. 67-75), στο Ημερολόγιο του 2019 του Δήμου Λαπήθου (σελ.76-82) και στις κατεχόμενες εκκλησίες της Λαπήθου.( Σελ.83-87)
Στο Β΄ κεφάλαιο : « Η Μέση Εκπαίδευση στη Λάπηθο» (σελ. 89-109) καταγράφονται στοιχεία αφενός για το Ελληνικόν Γυμνάσιον Λαπήθου και το Παγκύπριον Γυμνάσιον Αρρένων Κύκκου, του οποίου απόφοιτος τυγχάνει ο γράφων (σελ. 89-96) και αφετέρου παρουσιάζεται εκτεταμένα το προαναφερθέν σχολείο -φάρος Παιδείας της κωμοπόλεως.(Σελ. 97- 109).
Στο Γ΄ κεφάλαιο : « Εξέχουσες μορφές της Λαπήθου» (σελ. 111- 141) περιλαμβάνονται οι: Ναπολέων Λαπαθιώτης( 1888-1944) (σελ.111- 115), Στρατηγός Ιωάννης Τσαγγαρίδης( 1887-1939) (σελ. 116-125), Κώστας Κύρρης( 1927-2009)(σελ. 126-133), Γιώργος Παρασκευαϊδης( 1916- 2007) (σελ.134-137)και Μελέτης Αποστολίδης .(Σελ.138-141)
Στο Δ΄ κεφάλαιο : « Είσοδος Τούρκων Εισβολέων στη Λάπηθο»(σελ.143- 162) καταγράφονται « η ιστορία ενός αιχμαλώτου»( σελ. 143-150), του μετέπειτα δημάρχου Λαπήθου, Νεοπτόλεμου Κότσαπα και η απόδραση του ΕΛΔΥΚάριου Στέφανου Άννινου από τον Αττίλα.(Σελ. 151-162). Το Ε΄ κεφάλαιο περιλαμβάνει « αναφορές στη Λάπηθο σε άρθρα που δεν σχετίζονται άμεσα με αυτή»(σελ. 163-196), που αφορούν στη « διαχρονικά ελληνική και ορθόδοξη Κερύνεια»(σελ.163-175), στον Σπύρο Ματσούκα, εθναπόστολο -ποιητή (σελ. 176-187) και στο βιβλίο του καθηγητή, Πέτρου Παπαπολυβίου, « Ψηφίδες Ιστορίας». (Σελ. 188-196). Ακολουθεί ενδεικτική Βιβλιογραφία και Ιστογραφία.(Σελ. 197-206)
Παραρτήματα
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με Παραρτήματα(σελ. 207- 232)σχετικά με τη Λάπηθο και συγκεκριμένα με αποσπάσματα από πονήματα διαφόρων συγγραφέων (σελ. 268-270) , με την αναφορά σε τριάντα πέντε (35) « διακεκριμένες μορφές Λαπηθιωτών»(σελ. 210-219) , με τους πίνακες « χαρακτηριστικών επιθέτων Λαπηθιωτών»( σελ.220) και « Αιχμαλώτων Λαπηθιωτών (σελ.221), ποιήματα για την Εισβολή της Φρύνης Α. Γρηγορίου (σελ. 222-225) και την προφορική παράδοση για την οικογένεια του Χατζηγιάννη Ιακωβίδη( σελ. 225-232). Υπάρχει και ένα αφιέρωμα για τα διακόσια χρόνια από την ελληνική Επανάσταση του 1821, με αναφορές και στη συμμετοχή της Κύπρου. (Σελ. 233- 262)
Παρουσίαση του βιβλίου στη Λευκωσία
Στις 12 Φεβρουαρίου 2024, ο Δήμος Λαπήθου , το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου και οι εκδόσεις Ηλία Επιφανίου διοργάνωσαν την παρουσίαση του βιβλίου του γράφοντος στην αίθουσα Εκδηλώσεων του Δήμου Καραβά. Χαιρετισμό απηύθυναν οι Σούλα Μούρεττου, δήμαρχος Λαπήθου, Νεοπτόλεμος Κότσαπας, τέως δήμαρχος Λαπήθου, Γιάννης Νικολάου, δημοσιογράφος και διευθυντής Ειδήσεων και Επικαίρων ΡΙΚ και Ηλίας Επιφανίου , εκδότης. Ακολούθησε βιντεοσκοπημένη παρέμβαση από τις Βρυξέλλες του Ευρωβουλευτή, Κώστα Μαυρίδη. Το βιβλίο παρουσίασε ο Πέτρος Παπαπολυβίου, αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Συντόνιζε η Φρόσω Νικηφόρου. Η εκδήλωση τελούσε υπό την αιγίδα του Δήμου Λαπήθου και ο γράφων την αφιέρωσε στην αείμνηστη σύζυγό του, Νίκη Παναρέτου -Ιακωβίδου, η οποία εξεδήμησε εις Κύριον στις 8 Ιανουαρίου 2025.
Εν συνεχεία παρατίθενται:
α. Χαιρετισμός του δημοσιογράφου, Γιάννη Νικολάου,
Αισθάνομαι ιδιαίτερη τιμή που βρίσκομαι απόψε ανάμεσά σας και κυρίως διότι βρίσκομαι στο βήμα, για να απευθύνω χαιρετισμό στην εκδήλωση αυτή για την παρουσίαση του νέου βιβλίου του φίλτατου Γιάννη Ιακωβίδη, με τίτλο «Ψήγματα Λαπήθου», ψήγματα τα οποία ένα έκαστο εξ αυτών, όπως και το σύνολο του πονήματος του φίλου Γιάννη, αποτελούν λιθαράκια στο οικοδόμημα του πέτρινου, μακρύ, και τραχέος δρόμου προς την Ιμερόεσσα Λάπηθο. Προς τη λευτεριά και την επιστροφή.
Έναν δρόμο που μισό αιώνα τώρα προσπαθούμε να οικοδομήσουμε, δυστυχώς όλο και λιγότεροι, χρόνο με τον χρόνο, ενώ αντίθετα -δυστυχώς, μυριάκις δυστυχώς- όλο και περισσότεροι, ακόμη και ανάμεσά μας, (όχι μόνο ξένοι και εχθροί), έχουν αναλάβει εργολαβικά να χαλάσουν ή πολύ χειρότερα να εκτρέψουν… Να τον εκτρέψουν για να μην οδηγεί στη λευτεριά και την επιστροφή, αλλά στον συμβιβασμό και την σταδιακή αποδοχή της υποδούλωσης.
Μετατροπή του συνθήματος «λευτεριά – επιστροφή» σε επανένωση και συμβίωση
Το σύνθημα «λευτεριά – επιστροφή» έγινε σταδιακά επανένωση και συμβίωση. Ο αγώνας για δίκαιη, βιώσιμη και λειτουργική λύση έγινε αγώνας για… συνομιλίες. Οι συνομιλίες από εργαλείο για επίτευξη της λύσης , σταδιακά και μέσα από την πάροδο των δεκαετιών και των συνεχών σταδιακών υποχωρήσεων της πλευράς μας, έχουν μετατραπεί σε κύριο, αν όχι και μοναδικό στόχο μας.
Εμείς όμως όσο λίγοι κι αν έχουμε μείνει, είμαστε ορκισμένοι άχρι τελευταίας ρανίδας του αίματος και ύστατης ελπίδας να μαχόμαστε -είτε μόνοι είτε μετά πολλών- να μαχόμαστε υπέρ βωμών και εστιών, υπέρ πίστεως και πατρίδος, έως το νόστιμον ήμαρ, όσα χρόνια δίσεκτα και αν περάσουν. ΄Οσο κι αν εχθροί ορκισμένοι τε και ημέτεροι οσφυοκάμπτες απεργάζονται την ολοκληρωτική τουρκοποίηση της νήσου των Αγίων και των ηρώων, εμείς θα απαντούμε -λόγοις τε και έργοις- με τους πύρινους στίχους του αείμνηστου Κώστα Μόντη:
Χρόνια σκλαβκιές ατέλιωτες
Τον πάτσον τζια τον κλώτσον τους
εμείς τζιαμαί, ελιές τζιαι τερατσιές
πάνω στον ρότσον τους…
Κάποτε, σε μια από τις κουβέντες μας με τον Αρχιεπίσκοπο Γεώργιο, περί το Κυπριακό και την κατοχή καθώς και την τρέχουσα κατάσταση αναφορικά με τον εξασθενούντα αγώνα για λευτεριά και επιστροφή, ο Μακαριώτατος μου είπε το εξής, εξ αιμάσσουσας ψυχής βγαλμένο: «να μαχόμαστε, διότι εν τζιαι εμείναμε πολλοί…».
Η Λάπηθος ως συνδετικός κρίκος
Ο Γιάννης Ιακωβίδης είναι ένας εκ των ολίγων που έχουν απομείνει να μάχονται με νύχια και με δόντια. Ο Γιάννης με τη γραφίδα του -καλή ώρα δείγμα αυτής το πόνημά του που παρουσιάζουμε απόψε- καθώς και με την όλη ακαδημαϊκή και -όχι μόνο- δράση στο κλεινόν Άστυ, όπου επί μακρόν πλέον διαβιώνει και εργάζεται -υπηρετεί, κάλλιον δέον ειπείν- χωρίς να ξεχνά την ιδιαίτερη πατρίδα Κύπρο και την ακόμη πιο βαθιά ριζωμένη στην ψυχή του Λάπηθο.
Αναφοράς γενομένης στη Λάπηθο, θέλω να επισημάνω ότι απόψε η Λάμπουσα συνδέει τον ομιλούντα, τον φίλο, Γιάννη Ιακωβίδη, συγγραφέα των παρουσιαζόμενων απόψε ψηφίδων, και τον φίλο Πέτρο Παπαπολυβίου ο οποίος προλογίζει το βιβλίο. Μας συνδέει και τους τρεις η Λάπηθος.
Με τον Πέτρο γνωριζόμαστε και συνδεόμαστε εδώ και δύο δεκαετίες. Ο αγαπητός Πέτρος, γνήσιος Λαπηθιώτης γέννημα-θρέμμα, έχει προλογίσει και το δικό μου πόνημα που αναφέρεται στη Λάπηθο, την ιστορία της Ευφροσύνης Προεστού, με τίτλο «Η Κυρά της Λαπήθου», το έχει, με αριστοτεχνικό τρόπο παρουσιάσει, και ταξιδέψει σε όλη την επικράτεια της ελεύθερης Κύπρου. Με τα κείμενα και τις αναρτήσεις του δε και εκτός ορίων της νήσου. Και είναι η αποψινή ακόμη μια ευκαιρία για να τον ευχαριστήσω για την όλη στήριξη και βοήθεια.
Με τον φίλο Γιάννη, Λαπηθιώτη εκ καταγωγής, επίσης γνωριζόμαστε εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες, η πρώτη μας δε συνεργασία είχε παρόμοια υφή με την αποψινή, τότε παρουσίαζα εγώ ένα άλλο εξαιρετικό πόνημά του για το Παγκύπριο Γυμνάσιο Αρρένων Κύκκου στην επιβλητική αίθουσα Καστελιώτισσα, εκεί στην Πύλη της Πάφου.
Ο ομιλών δε Λαπηθιώτης… «ποιηθείς και ου γεννηθείς», ποιηθείς εξ ιδεολογήματος, λόγω κυρίως της σύνδεσης με την ιστορία της Κυράς της Λαπήθου, της Ευφροσύνης Προεστού, μιας από τις πλέον ηρωικές μορφές της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου και του Ελληνισμού.
Όλοι πρέπει να είμαστε και να αισθανόμαστε πρόσφυγες!
Φίλες και φίλοι,
Πριν από κάμποσα χρόνια, ήμουν φιλοξενούμενος σε μια ραδιοφωνική εκπομπή με θέμα το Κυπριακό, την κατοχή, τον αγώνα για απελευθέρωση, με φόντο την Κυρά της Λαπήθου.
Η εκπομπή ήταν διαδραστική με τηλεφωνήματα ακροατών. Μια ακροάτρια στην παρέμβασή της μου είπε το εξής: «Κύριε Νικολάου, έτσι που σας ακούω και μιλάτε για τη Λάπηθο και τα κατεχόμενα, να σας ρωτήσω : είστε, πρόσφυγας; Είστε Λαπηθιώτης; Πρέπει να είστε Λαπηθιώτης , για να μιλάτε έτσι».
Κι εγώ της απάντησα αυτό που θέλω να σας μεταφέρω και απόψε ως μήνυμα.
Κυρία μου , της είπα, η καταγωγή μου είναι από το Νέο Χωρίο της Πάφου. Δεν είμαι πρόσφυγας με την έννοια του να έχω εκτοπισθεί από κατεχόμενη σήμερα πόλη ή χωριό.
Είμαι και αισθάνομαι, όμως, πρόσφυγας και έτσι πρέπει να νοιώθουμε όλοι μέχρι την απελευθέρωση της πατρίδας μας. Μέχρι το νόστιμον ήμαρ, μέχρι που να φύγει και ο τελευταίος Τούρκος στρατιώτης από την Κύπρο, μέχρι που να επιστρέψει και ο τελευταίος πρόσφυγας στο σπίτι του, είμαστε όλοι πρόσφυγες. Και πρέπει να αγωνιζόμαστε για την απελευθέρωση και την επιστροφή .
Ο Γιάννης Ιακωβίδης, φίλες και φίλοι, είναι πρόσφυγας Λαπηθιώτης εκ καταγωγής αλλά και εκ πεποιθήσεως με τον τρόπο που μόλις σας περιέγραψα, και μάχεται, αγωνίζεται όσο και όπως μπορεί για λευτεριά και επιστροφή. Διότι πιστεύει, όπως γράφει και στις ψηφίδες του, ότι ο νόστος στην Ιθάκη δεν αποτελεί απραγματοποίητο όνειρο, αρκεί να υπάρχουν «Οδυσσείς».
Εύχομαι και προσεύχομαι ο φίλος Γιάννης Ιακωβίδης να βρει μιμητές και ακολούθους στο ιερό έργο που επιτελεί, να εντοπίσει ή ακόμη και να δημιουργήσει με τα έργα του, νέους Οδυσσείς, για να μπορέσουμε κάποτε να βοηθήσουμε τον Πενταδάκτυλο να ανασηκώσει την πλάτη και να τους αποσείσει…
Φίλε Γιάννη, καλοτάξιδο το νέο σου πόνημα και είθε τα μηνύματά του να πιάσουν τόπο. Να βρουν ευήκοον ους και να δημιουργήσουν «Οδυσσείς». Προσωπικώς δε, σε ευχαριστώ εκ βάθους καρδίας που μου έδωσες τη χαρά, ποιώντας μου την τιμή να είμαι απόψε μέρος αυτής της μυσταγωγίας.
Φίλτατε Γιάννη,
Έρρωσο και ευδαιμόνει, και ποίει ευ!
β. Παρέμβαση του Ευρωβουλευτή, Κώστα Μαυρίδη
Καταρχάς, απολογούμαι που δεν μπορώ να είμαι μαζί σας, πράγμα που πολύ θα επιθυμούσα, αλλά παρευρίσκομαι στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, από όπου σας απευθύνω αυτή τη σύντομη αναφορά στο βιβλίο «Ψήγματα Λαπήθου: 50 χρόνια τουρκικής στρατιωτικής εισβολής και κατοχής στην Κύπρο 1974-2024».
Συγγραφέας ο Ιωάννης Χριστάκη Ιακωβίδης με παππού και γιαγιά εκ πατρός, τον Χατζηγιάννη, άλλως Γιαννή και την Κυριακού. Δεν είναι το πρώτο βιβλίο του συγγραφέα και ευχόμαστε να συνεχίσει. Πρόκειται επίσης για άλλη μια επιτυχία των εκδόσεων « Ηλία Επιφανίου», τον οποίο και συγχαίρω δημόσια για τον επαγγελματισμό και την αγάπη του προς τα ελληνικά γράμματα. Στο εξώφυλλο του βιβλίου υπάρχει μία προσωπογραφία του Αγίου Ευλαλίου, Επισκόπου Λαμπούσης Κύπρου, έργο του Ηλία Κοντοζαμάνη, Ανώτατου Δικαστικού από τη Μεσσηνία.
Ξεκινώ με μια ομολογία. Δεν είχα την τύχη να γνωρίσω τον συγγραφέα στα χρόνια προ του 1974 στην περιοχή Λαπήθου ή αλλού. Κι όταν άρχισα το διάβασμα του βιβλίου, ήμουν με την ιδέα ότι ούτε για δεκαετίες μετά το 1974 είχαμε ανταμώσει.
Ανακάλυψη απίστευτων συγκυριών
Όμως, μέσα στο βιβλίο ανακάλυψα απίστευτες συγκυρίες με συμβάντα και πρόσωπα, που ίσως οι δρόμοι μας με τον συγγραφέα να διασταυρώθηκαν χωρίς να το γνωρίζουμε. Είναι πάντως ευτύχημα που ο εκλεκτός φίλος και ακαδημαϊκός, Πέτρος Παπαπολυβίου, εκ Λαπήθου, διαθέτει τα βιώματα, καθώς και τα προσόντα για να παρουσιάσει πληρέστερα το βιβλίο όσο και τον συγγραφέα, τις σπουδές και την ευρύτερη δράση του. Για αυτό, θα επικεντρωθώ στο περιεχόμενο του βιβλίου και στα μηνύματα του, προσδίδοντας μια δική μου ερμηνεία και προέκταση για όσα καταγράφονται στο βιβλίο και για όσα πρόσθετα μηνύματα διαισθάνθηκα.
Παρουσίαση του βιβλίου
Λοιπόν, στο βιβλίο περιέχονται 18 κείμενα με επίκεντρο τη Λάπηθο, τα οποία κατανέμονται σε 5 κεφάλαια, που αφορούν στην Ιστορία της Λαπήθου, την εκπαίδευση, εξέχουσες μορφές και ακολουθεί η δεύτερη Τουρκοκρατία με την είσοδο των Τούρκων στη Λάπηθο το 1974, και το πέμπτο κεφάλαιο με υλικό για την Λάπηθο που δεν σχετίζεται άμεσα με αυτή. Στα κείμενα αυτά παρουσιάζονται οι άνθρωποι, τα μνημεία, τα σχολεία, οι εκκλησίες, οι τόποι της Λαπήθου και εν γένει η ιστορία της μέχρι σήμερα. Χρονικά, τα κείμενα άπτονται θεμάτων που καλύπτουν μια μεγάλη διάρκεια, που ξεκινά με την πρώτη Τουρκοκρατία και φτάνει μέχρι τη δεύτερη που κρατεί ως σήμερα.
Από την εισαγωγή, ο συγγραφέας δηλώνει: Η Λάπηθος είναι η ψυχή μου, την έχω βαθιά μέσα στην καρδιά μου και ας μην αποτελεί τον τόπο που είδα το πρώτο φως της ζωής. Δηλαδή, ο Ιωάννης Ιακωβίδης είναι Λαπηθιώτης μεν εκ καταγωγής πατρός, αλλά περισσότερο είναι Λαπηθιώτης εκ πεποιθήσεως, αφού γεννήθηκε στην Αφρική και οι γονείς του επέστρεψαν στην Κύπρο το 1962 και διέμεναν στη Λευκωσία, από όπου με συχνές επισκέψεις στη Λάπηθο, τη γνώρισε και την αγάπησε.
Η πρώτη γνωριμία του Ευρωβουλευτή με τον γράφοντα
Περνάμε τώρα στις ομολογουμένως απίστευτες συγκυρίες που προφανώς γίνονται για κάποιο λόγο. Με τον συγγραφέα γνωριστήκαμε πρώτη φορά πριν από αρκετά χρόνια στην παρουσίαση ενός άλλου βιβλίου που αφορούσε στα προσωπικά βιώματα και εμπειρίες του Στέφανου Άννινου, ενός ΕΛΔΥΚάριου από την Ηλεία , ο οποίος ως στρατιώτης θητείας, βρέθηκε μερικές ώρες πριν από την έναρξη της τουρκικής εισβολής, στην Κύπρο το 1974. Η παρουσίαση εκείνου του βιβλίου έγινε στην αίθουσα, που σήμερα παρουσιάζεται αυτό το πόνημα, του κατεχόμενου Δήμου Καραβά. Σε εκείνο το έργο, «Η απόδραση μου από τον Αττίλα, όπως την έζησα Κύπρος 1974», καταγράφονται οι ιδιαίτεροι δεσμοί της ευρύτερης περιοχής Ηλείας με την Κύπρο και μέσω διαφόρων γεγονότων, άλλοτε ευφορίας και άλλοτε τραγικών, οι δεσμοί ενδυναμώνονται ως σήμερα, κάτι που περιλαμβάνεται και σε αυτό το βιβλίο. Το επίκεντρο εκείνου του βιβλίου είναι η μάχη- σφαγή, στις 05 και 06 Αυγούστου 1974, εν μέσω της συμφωνηθείσας εκεχειρίας με την υπογραφή της Τουρκίας μερικές μέρες πριν! Και έτσι 230 στρατιώτες, 18 έως 20 χρόνων της Εθνικής Φρουράς και μερικοί ΕΛΣΥΚάριοι, με ελαφρύ ατομικό οπλισμό βρέθηκαν απέναντι σε μερικές χιλιάδες Τούρκους στρατιώτες της 28ης Μεραρχίας, οι οποίοι αποβίβασαν βαρύ οπλισμό με άρματα και πυροβολικό στην εκεχειρία, για να ξεκινήσουν οργανωμένη επίθεση με υποστήριξη και από την αεροπορία. Στο βιβλίο λοιπόν για την μάχη μέχρις εσχάτων, για να εμποδιστεί η επέκταση του Αττίλα στις κωμοπόλεις Καραβά και Λαπήθου, που απόσπασμα περιλαμβάνεται και σε αυτό το βιβλίο, εκεί γνώρισα τον συγγραφέα.
Επιστροφή στα αντίσκηνα του 1974…
Μία άλλη συγκυριακή αναφορά στο βιβλίο αφορά στην προσωρινή εγκατάσταση προσφύγων του 1974, σε αντίσκηνα στο δάσος της Αγγλικής Σχολής, σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από εκεί που βρίσκεστε στην αίθουσα τώρα. Σε εκείνη την περιοχή βρέθηκα και εγώ τότε, ως προσφυγάκι, μετά το 1974.
Αναφορές σε οικεία του πρόσωπα εκ Λαπήθου
Άλλη απρόσμενη συγκυρία είναι τα πρόσωπα της Λαπήθου. Στο βιβλίο βρήκα αναφορές σε πολλά άτομα, με τα οποία συνδέθηκα για δεκαετίες, από καθηγητές μου στο Παγκύπριο Γυμνάσιο μέχρι πρόσωπα που στάθηκαν δίπλα μου στα πρώτα μου βήματα στην πολιτική. Θα αναφερθώ μόνο σε ένα τέτοιο πρόσωπο με καταγωγή από τη Λάπηθο, δασκάλα, με πάθος για την Λάπηθο και την πατρίδα. Είναι η Νίτσα Σολομωνίδου Αναστασίου, που, παρά τα τόσα προβλήματα υγείας, συνεχίζει απτόητη να αποτελεί για μένα έμπνευση φιλοπατρίας.
« Ο νόστος της Λαπήθου» και το τραύμα των Κυπρίων
Ένα από τα πλέον δυνατά μηνύματα του βιβλίου είναι το χρέος που αισθάνεται ο συγγραφέας απέναντι στη μνήμη, δηλαδή να συμβάλει με τις πνευματικές του δυνάμεις στην κληρονομιά μνήμης προς τους νεότερους κληρονόμους της. Κληρονομιάς ανεκτίμητης με πρώτιστη την πίστη του συγγραφέα στην επιβίωση του Ελληνισμού στην Κύπρο και στην επιστροφή στην πατρώα γη. Ως εκ τούτου, θα μπορούσε να είναι ένας από τους τίτλους του βιβλίου «Ο νόστος της Λαπήθου». Αυτός ο νόστος της Λαπήθου είναι η εσωτερική δύναμη του Ιωάννη Ιακωβίδη.
Επιπλέον στο έργο αναδύονται οι λεμονιές, οι ελιές, οι χρυσομηλιές( βερυκοκιές) του πατρικού περβολιού στη Λάπηθο και ταυτόχρονα αναδεικνύεται η ανοιχτή πληγή, το εθνικό τραύμα, το «Δεν Ξεχνώ», με την πληγή ότι «η Κύπρος κείται μακράν». Αυτή η Κύπρος που ο Στρατηγός Κίμων το 450 π.Χ. ελευθέρωσε με τριήρεις από τους Πέρσες, για την ηγεσία της Αθήνας μετά και την πτώση της χούντας, «κείτονταν μακράν» το 1974. Ο Ιωάννης Ιακωβίδης αναδεικνύει αυτή την πληγή με αυτούσια μια φράση από το βιβλίο του ΕΛΔΥΚάριου Στέφανου ως εξής: «Δεν μπορούσαμε να συμβιβαστούμε με την ιδέα ότι η μητέρα πατρίδα μάς είχε εγκαταλείψει, αφού πρώτα είχε ανοίξει την πόρτα να μπει ο λύκος μέσα.» Aυτή η πρόταση συνοψίζει το τραύμα γενεών Κυπρίων που βιώσαμε την προδοσία και η εγκατάλειψη σημάδεψε τη ζωή μας.
Οι εθνικές ευθύνες της Αθήνας έναντι της βαριά πληγωμένης Κύπρου
Στο βιβλίο επίσης υπάρχει ένα έμμεσο μήνυμα φιλοπατρίας, πολύ διαφορετικό από τον εθνικισμό, που ο συγγραφέας εξηγεί έμμεσα, θέτοντας και την Αθήνα ενώπιον των εθνικών της ευθυνών. Τολμώ να δώσω την δική μου ερμηνεία στο μήνυμά του συγγραφέα: Μια αποδεκατισμένη αμυντικά Κύπρος, καθιστά όμηρο την Ελλάδα απέναντι στον τουρκικό επεκτατισμό. Μια ισχυρή αμυντικά Κύπρος, καθίσταται πλεονέκτημα για τις ελλαδικές ένοπλες δυνάμεις.
Στις παραπομπές του βιβλίου εντόπισα αναφορά σε δικό μου άρθρο με τίτλο «Απέναντι στο δίκαιο του σπαθιού του νέο-σουλτάνου», στο οποίο επεξηγώ πόσο θεσμικός είναι ο τουρκικός επεκτατισμός, τόσο που στα τουρκικά σχολεία υπάρχει ειδική γιορτή για τις κατακτήσεις.
Επιστρέφοντας στο βιβλίο αυτό, του Απόδημου ευπατρίδη Λαπηθιώτη, Ιωάννη Ιακωβίδη και διαβάζοντάς το, θυμήθηκα μια φράση του Σεφέρη. «Να νοσταλγείς τον τόπο σου, ζώντας τον τόπο σου, τίποτα δεν είναι πιο πικρό». Στην πολιτική υπάρχουν πολλές πίκρες, υποκρισίες, στυγνά συμφέροντα, μικροπρέπειες. Αρκεί όμως ένα τέτοιο βιβλίο για να αντισταθμίσει όλη την τοξικότητα της πολιτικής. Αυτό λοιπόν το βιβλίο αναδεικνύει και καλλιεργεί τις ρίζες μας, για να ξέρουμε από πού ερχόμαστε και να γνωρίζουμε πού πρέπει να πάμε.
γ. Ομιλία του αναπληρωτή καθηγητή , Πέτρου Παπαπολυβίου
Ενδεικτική παράθεση τίτλων βιβλίων για τη Λάπηθο
Με χαρά αποδέχθηκα την πρόσκληση του συγχωριανού Γιάννη Ιακωβίδη και των συνδιοργανωτών της αποψινής εκδήλωσης, του Δήμου Λαπήθου, και της Δημάρχου κυρίας Σούλας Μούρεττου, των εκδόσεων του φίλου Ηλία Επιφανίου και του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, στο οποίο εργάζομαι, για να παρουσιάσω το βιβλίο με τίτλο «Ψήγματα Λαπήθου» και υπότιτλο «Πενήντα χρόνια τουρκικής στρατιωτικής Εισβολής και Κατοχής στην Κύπρο, 1974-2014». Το βιβλίο αυτό έρχεται να συμπληρώσει τη λαπηθιώτικη βιβλιογραφία, καθώς ακολουθεί τις θεμελιώδεις μελέτες του Κώστα Π. Κύρρη, με τα αξεπέραστα και πολύτιμα «Χρονικά της Λαπήθου», που επανεκδόθηκαν επί δημαρχίας Νεοπτόλεμου Κότσαπα από τον Δήμο Λαπήθου, το βιβλίο του μακαρίτη Φωκά Φωκαΐδη για την κωμόπολή μας, τις κυπρολογικές εκδόσεις του συγχωριανού μας ακαδημαϊκού Ανδρέα Χατζησάββα που ζει εδώ και χρόνια στη Γαλλία, το βιβλίο «Λάπηθος Ιμερόεσσα» του Δήμου και του προσφυγικού Σωματείου της Λαπήθου, τις όμορφες ζωγραφιές και τα σχέδια του Ανδρέα και της Ιουδήθ Στυλιανού, τα βιβλία του Δημήτρη Τσιμούρη «Εκ Λαπήθου και τώρα Αγία Βαρβάρα Πάφου» και του Τάκη Σιακίδη «Λάπηθος η Λεμονανθούσα». Τα τελευταία χρόνια ο Ανδρέας Χειμωνίδης εξέδωσε δύο σημαντικά βιβλία για τη Λάπηθο, το «Λάπηθος. Λάμπουσα και Ιμεροέσσα. 5000 χρόνια ιστορίας» και το «Λάπηθος. Εν τύποις 1878-1960». Για την περίοδο της τουρκικής εισβολής υπάρχουν άλλα δύο σπουδαία και πολύ χρήσιμα βιβλία, το «Λάπηθος- Καραβάς. Διά πυρός και σιδήρου. Τουρκική εισβολή. Ιούλιος – Αύγουστος 1974» του Νεοπτόλεμου Κότσαπα και το βιβλίο του Γιάννη Νικολάου, «Η κυρά της Λαπήθου». Κοντά σε αυτά υπάρχουν βιβλία των εκπαιδευτικών Γρηγόρη Ορφανίδη, Γιώργου Πολυχρονίου, Ήβης Σιακαλλή-Αργυρίδη, Γιάννη Αθανασόπουλου, τα βιβλία καταξιωμένων λογοτεχνών όπως της Νίτσας Σολομωνίδου – Αναστασίου, της Άννας Καλογήρου – Παύλου, του Γιώργου Χαριτωνίδη, του Μελέτη Αποστολίδη, του Χρίστου Ρωμάνου, του Φαίδρου Καβαλλάρη και της πρόσφατα βραβευθείσας Μαίρης Καντωνίδου ή και λιγότερο γνωστών, όπως της Αναστασίας Χατζηλοή-Κατσώνη, της Αναστασίας Χειμωνίδου, της Ήβης Σάββα, της Δώρας Σιακίδου, παράλληλα με βιβλία για τις λαϊκές τέχνες και την αγγειοπλαστική, αλλά και κεφάλαια σε διάφορα βιβλία και συλλογικούς τόμους που συμπληρώνουν τις γνώσεις μας για την ιστορία και τον πολιτισμό της Λαπήθου.
Κάθε ένα από αυτά, όπως και όσα άλλα παραλείψαμε από αυτή την πρόχειρη σταχυολόγηση, δεν είναι μόνο σημαντικά βιβλία για τη γενέτειρά μας αλλά, όπως και για κάθε άλλη κατεχόμενη κοινότητα, αλλά έχει τη σημασία και την πολύτιμη αξία του, τόσο όσα γράφτηκαν πριν όσο και μετά το 1974 και την προσφυγιά.(…)
Σύνδεση με τον συγγραφέα του παρόντος κειμένου
Με τον Γιάννη συνδεθήκαμε στενά τα τελευταία χρόνια, βρισκόμαστε συχνά στην Αθήνα, ανταλλάσσουμε επιστημονικά ευρήματα και απόψεις. Είναι ένας σεμνός πνευματικός άνθρωπος με αγάπη στην πατρίδα, πολύ εργατικός και αγαπητός σε όσους τον γνωρίζουν και συνεργάζονται μαζί του ο οποίος εργάζεται ακούραστα για τα δίκαια της Κύπρου και είμαι περήφανος που είμαστε φίλοι.
Το παρόν βιβλίο, πρωτίστως, αποτελεί το απόσταγμα της αγάπης του συγγραφέα στην προγονική γη της Λαπήθου και ευρύτερα στην Κύπρο. Πέρα από το ακαδημαϊκό του έργο και την πλούσια συγγραφική επιστημονική του δράση, ο Ιωάννης Χρ. Ιακωβίδης, εδώ και πολλά χρόνια, όπως ανέφερα και πριν έχει μια συνεπή και διακριτή παρουσία σε ελληνικά περιοδικά, όπου δημοσιεύει άρθρα του με κυπριακή θεματολογία. Καταφέρνει, με αυτόν τον τρόπο να αναδεικνύει τις πολλές και ποικίλες σχέσεις και δεσμούς της ελλαδικής Μητρόπολης με τον κυπριακό Ελληνισμό ανά τους αιώνες, με έμφαση στη νεότερη και σύγχρονη εποχή. Και εργάζεται ως ένας άτυπος ακούραστος πρέσβης στην Αθήνα προβάλλοντας την ιστορία και τα δίκαια της ημικατεχόμενής μας πατρίδας.
Παρουσίαση του έργου
Κεντρικός άξονας και σημείο αναφοράς στην αρθρογραφία και στα ερευνητικά ενδιαφέροντα του συγγραφέα, όπως πιστοποιεί και η παρούσα έκδοση, τα «Ψήγματα Λαπήθου», είναι οι μνήμες και η ανάμνηση της Λαπήθου. Ο συγγραφέας συγκέντρωσε το υλικό του ψηφίδα με ψηφίδα, κομμάτι με κομμάτι, τεκμήρια, αναφορές, έγγραφα, φωτογραφίες, αυτό που ονόμασε εύστοχα πριν από μερικές δεκαετίες ο μακαρίτης ο Κώστας Κύρρης Excerpta Lapithia: Αποσπάσματα από το παρελθόν για την αγαπημένη γενέτειρα, μόνο που στη δική μας περίπτωση λόγω της τουρκικής κατοχής και της προσφυγιάς, εδώ και μισού αιώνα, μιλάμε κυριολεκτικά και μεταφορικά για θραύσματα και για άκρως πολύτιμα και σπάνια ψήγματα.
Ο Ιωάννης Χρ. Ιακωβίδης συγκεντρώνει στο βιβλίο του, όπως δηλώνει στον υπότιτλο, «δεκαοκτώ κείμενα για την πολυαγαπημένη και αλησμόνητη κωμόπολη της επαρχίας Κερύνειας». Τα κατανέμει σε πέντε μεγαλύτερα κεφάλαια, τα οποία συναρθρώνουν μια ιστορία της Λαπήθου, του τόπου και των ανθρώπων του. Στις επιμέρους ενότητες παρουσιάζονται οι εκκλησίες της κωμόπολης, η ιστορία του Δήμου Λαπήθου, σημαντικές εκδόσεις από τη λαπηθιώτικη βιβλιογραφία, το Ελληνικό Γυμνάσιο Λαπήθου, ίσως το πιο σημαντικό σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης της επαρχίας Κερύνειας, και εξέχουσες μορφές της Λαπήθου (Ναπολέων Λαπαθιώτης, στρατηγός Ιωάννης Τσαγγαρίδης, Κώστας Π. Κύρρης, Γώγος Παρασκευαΐδης, Μελέτης Αποστολίδης). Την ιστορία της κωμόπολης συμπληρώνουν σελίδες από την οικογενειακή παράδοση του συγγραφέα για τις σφαγές του 1821 στην περιοχή Λαπήθου – Καραβά, που ανάγονται στους προγονικούς δεσμούς με τον Λαυρέντιο πρωτοσύγκελο και τον μητροπολίτη Χρύσανθο Ιωαννίδη, αδελφό του στρατηγού Κωνσταντίνου Χατζηιωάννου. Ένας κύκλος σφαγών που έκλεισε με τις τραγικές σκηνές στην ίδια περιοχή μετά τη δεύτερη τουρκική άλωση της Λαπήθου, στις 6 Αυγούστου 1974, και τις θηριωδίες που ακολούθησαν εις βάρος των αμάχων εγκλωβισμένων αλλά και των συλληφθέντων ανδρών της Εθνικής Φρουράς. Η οικογένεια του συγγραφέα είχε τη δικιά της συνεισφορά στον φόρο του αίματος κατά το 1974, καθώς ο θείος του Ι. Χρ. Ιακωβίδη, Κώστας Θεοκλέους και γείτονάς μας στην ενορία του Αποστόλου Λουκά Λαπήθου σκοτώθηκε στο περβόλι του από τους τουρκικούς βομβαρδισμούς στην πρώτη φάση της εισβολής, ο αδελφός του, Κώστας Ιακωβίδης, στρατιώτης του Πυροβολικού, τραυματίστηκε σοβαρά σε μάχη στον Γερόλακκο και ο παππούς του, Χατζηγιάννης, απεβίωσε εγκλωβισμένος στην πατρώα γη, τον Απρίλιο του 1975.
Ένταξη της τοπικής ιστορίας στην ευρύτερη ελληνική
Το βιβλίο «Ψήγματα Λαπήθου» δεν αποτελεί, όμως, μια ιστορία που αφορά μόνο τη Λάπηθο. Ο συγγραφέας εντάσσει την τοπική ιστορία στην ευρύτερη ιστορία της Κύπρου και της Ελλάδας, καθώς κινείται με άνεση και έχοντας την πλήρη εποπτεία της βιβλιογραφίας που την χειρίζεται με άνεση, από το ειδικό στο γενικό και αντίστροφα. Ένα λαμπρό παράδειγμα της ένταξης του τοπικού στο ευρύτερο ελληνικό ιστορικό περιβάλλον είναι το κεφάλαιο του βιβλίου που αφιερώνεται στον «εθναπόστολο – ποιητή», τον Ρουμελιώτη Σπύρο Ματσούκα, κορυφαία δευτεραγωνιστική μορφή στην ελληνική ιστορία της περιόδου 1897-1922, που πέρασε για αρκετές ημέρες και από τη Λάπηθο, το 1905, συγκεντρώνοντας χρήματα στους εράνους που διεξήγαγε στην Ελλάδα, Αίγυπτο, Κύπρο και Ηνωμένες Πολιτείες για την ενίσχυση του Εθνικού Στόλου. Έμεινε για πολλές μέρες στο σπίτι της οικογένειας Παρασκευαΐδη, στο κέντρο της κωμόπολης, απέναντι από τον ναό του Αποστόλου Λουκά.
Η συμβολή του Ηλία Κοντοζαμάνη
Προστιθέμενη αξία στο βιβλίο αποτελεί η ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη εικονογράφηση, όπου ξεχωρίζουν οι προσωπογραφίες του Ηλία Κοντοζαμάνη, τον οποίο ευχαριστούμε για την προθυμία και την ευγενική του διάθεση να απαθανατίσει μορφές και σύμβολα της μακραίωνης ιστορίας της Λαπήθου.
Επίλογος
Τα «Ψήγματα Λαπήθου» του εκλεκτού φίλου και συνοδοιπόρου στην ιστορική έρευνα, Ιωάννη Χρ. Ιακωβίδη, συμπληρώνουν τη λαπηθιώτικη βιβλιογραφία με επιπλέον επιστημονική τεκμηρίωση, απότοκο ερευνητικού μόχθου και αφοσίωσης. Παράλληλα, αποτελούν την αποθησαύριση της αγάπης του συγγραφέα στην κατεχόμενη γη της Λαπήθου, που απορρέει από ένα χρυσοφόρο κοίτασμα αγνού πατριωτισμού και του άδολου προσωπικού του ενδιαφέροντος και της αγωνίας του για την επιβίωση του Ελληνισμού στην Κύπρο. Τον ευχαριστούμε και ευχόμαστε το παράδειγμά του να βρει μιμητές. Στο βιβλίο του να είναι καλοτάξιδο και καλοδιαβασμένο και στον ίδιο και εις άλλα βιβλία με υγεία!
Σημ. Συγγραφέα
Με την ομιλία του ο αναπληρωτής καθηγητής, Πέτρος Παπαπολυβίου, κάλυψε και βιβλιογραφικά την ηρωική κωμόπολη της Λαπήθου.
Βλ. ενδεικτικά:
–Costas Mavrides – Κώστας Μαυρίδης, ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ “ΨΗΓΜΑΤΑ ΛΑΠΗΘΟΥ” : περιλαμβάνονται η πρόσκληση για την εκδήλωση και η βιντεοσκοπημένη παρέμβαση του Ευρωβουλευτή, Κώστα Μαυρίδη, από τις Βρυξέλλες.
-«Ειδήσεις στις οκτώ 13/02/25», στο ΡΙΚ.-Τηλεόραση : πρόκειται για Στιγμιότυπο από την παρουσίαση του βιβλίου του γράφοντος για τη Λάπηθο, στις 12 Φεβρουαρίου 2025(πριν από τα αθλητικά)
