Του Ιωάννη Χρ. Ιακωβίδη*
Μέσω της ιστορίας των ελληνοτουρκικών σχέσεων από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 μέχρι σήμερα αποδεικνύεται ότι ο εκτός της Ελλάδος ελληνισμός υπέστη συρρίκνωση κατά παραβίαση των όρων της Συνθήκης της Λωζάννης(1923) χωρίς το ελληνικό κράτος να μπορέσει να την αποτρέψει. Τα Σεπτεμβριανά του 1955 και οι Απελάσεις του 1964 αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα διωγμών των ομογενών της Κωνσταντινουπόλεως , Ίμβρου και Τενέδου.
Κατά τον Γιάννη Χλουβεράκη * σε άρθρο του που παρατίθεται εκ μέρους του γράφοντος υπό μορφή αποσπασμάτων, ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι τα γεγονότα «(…) με την εισβολή στην Κύπρο και τις “διαπραγματεύσεις” που δεν τελειώνουν, δικαιώνουν σε πολλά τις κρίσεις των πατέρων μας και ερμηνεύουν τις σύγχρονες αντιθέσεις μας. Έλεγαν λοιπόν οι πατέρες μας για τους Τούρκους : – Τούρκον είδες; Άσπρα (χρήματα) θέλει κι άλλον είδες; Κι άλλα θέλει ! Επίσης : – Ο Τούρκος άμα σου δει καλό πράμα, το κρατεί και σου λέει : “Ε, τώρα τούρκεψε!” (Είναι η αμετατόπιστη περίπτωση, που γνωρίζουμε στην Κύπρο). Από το αρπαχτικό αυτό veto των Τούρκων βγήκαν κι οι παλιές ελληνικές εκφράσεις για κάποιο πολύτιμο αντικείμενο που χάθηκε ή έσπασε : “Αυτό πάει, τούρκεψε”…
Άλλη : – Τον Τούρκο όλη μέρα να τον έχεις αγκαλιά, λίγο να τον αφήσεις για να ξαποστάσεις, σε λέει γκιαούρη ! Επίσης : – Ο Τούρκος τη φιλία την έχει στο γόνατο (μόλις σηκωθεί, πέφτει). – Ο Τούρκος και γεφύρι να γενεί, πάνω του μην περάσεις ! – Ο Τούρκος όλο “καλά” σου λέει, και το δικό του δεν τ’ αφήνει. – Ο Τούρκος σου δίνει βελόνι, για να σου πάρει γυνί (του αλετριού). – Ο Τούρκος σ’ ελεεί, ή για να πάει στον δικό του παράδεισο, ή για να σε κλέψει. Και : – Όπου πατήσει Τούρκος, χορτάρι δε φυτρώνει. Επίσης : – Ρώτησαν τους βουνίσιους : «Πώς τα περνάτε το χειμώνα;» κι αποκρίθηκαν : “Κατά τα χιόνια και κατά τους Τούρκους!” Και μια υπερβολική παροιμία : – Τούρκος και καλός δε γίνεται ! (Είναι γνωστή και η έννοια του σκληρού και δυνατού, που δίνουμε στη λέξη “Τούρκος” (κι εμείς και οι άλλοι λαοί), ακόμα και για άψυχα, όπως το ξίδι, το σκόρδο, το σίδερο, ή για ξερότοπους (τουρκοβούνια) και σκληρότητες (τουρκοπαίδεψη) κ.α.
Για τις ιδιωτικές και κοινωνικές σχέσεις των Τούρκων με τους Ρωμιούς, (τους ραγιάδες βέβαια τότε), οι παροιμίες συνιστούν προσοχή και προφύλαξη. Λένε: – Τον Τούρκο φίλευε και τον κ… σου φύλαγε! – Σε Τούρκου σπίτι να τρως, αλλά να μην κοιμάσαι. – Όσο καλοπίνει ο Τούρκος, τόσο εσύ να πονηρεύεσαι. – Τούρκος και μουλάρι και … καλόγηρος εμπιστοσύνη δεν έχουν … Αλλά γι’ αυτά όλα χρειάζεται και κάποια αντίδραση : – Τον Τούρκο, ή δείρε τον ή μη τον φοβερίζεις. – Ο Τούρκος δεν θέλει χαϊδέματα είναι σαν το αντρικό μαραφέτι, που, όσο το χαϊδεύεις, δυναμώνει…
Αναγνωρίζουμε όμως στον Τούρκο και μια αρετή, την υπομονή που την αντιπαραθέτουμε στη δική μας βιασύνη ή επιπολαιότητα : – Με τον αραμπά πιάνει ο Τούρκος το λαγό (ή : – “Με το γιαβάς – γιαβάς, όλα τα καταφέρνει”).
Οι παροιμίες της άλλης πλευράς
Περνάμε τώρα στην κριτική για τα ελαττώματα των Ρωμιών, που τα δείχνουμε με αυτοέλεγχο (και καλό μας κάνει), αλλά που υποτίθεται πως τα ξέρουν για μας έτσι (ή τα πρωτοείπαν) οι Τούρκοι. Βασικό ελάττωμά μας είναι η βιαστική κι επιπόλαιη κάποτε σκέψη κι απόφαση : – Το μυαλό του ο Ρωμιός το έχει όξου από το φέσι του (τότε που όλοι τα φορούσαν). – Του Ρωμιού η γνώση έρχεται στέρου (δηλ. εκ των υστέρων) ή πιο υπερβολικά: “Έρχεται στο ψυχομάχημα”! Γι’ αυτό κι οι Τούρκοι έλεγαν συνήθως στα παιδιά τους : – Την πρώτη γνώση του Ρωμιού να την έχει τ’ άλογό μας (ορμητική) και τη δεύτερη εμείς ! (Πάλι καλά, που εκτιμούσαν τη δεύτερη, όπως άλλωστε κι οι αρχαίοι, που την έλεγαν “σοφότερη”. Και πρέπει να θεωρούμε πάντα έξυπνη την αντίδραση του Κολοκοτρώνη, που για να μη χάνουμε την αισιοδοξία μας είπε, ότι οι Ρωμιοί είναι μουρλοί, αλλά έχουν Θεό φρόνιμο).
Άλλα ελαττώματά μας, σχολιασμένα και από τους Τούρκους, είναι οι εσωτερικές έριδες και η φιλαρχία. – Ρωμαίικος καβγάς, Τούρκικος χαλβάς! Ή: – Γκιαούρ καβγά, Μουσουλμάν πιλάφ! (Πολύ τους ευφραίνουν οι διχασμοί μας). Και για την πολυαρχία : – Τρεις Ρωμιοί, πέντε μπαϊράκια (σημαίες).
(…) Όσο όμως δεν μας αφήνουν, ας εξοπλιζόμαστε με τις εμπειρίες αυτές, που το λιγότερο συνιστούν σε μας τους Ρωμιούς «να βαστούμε κι ένα ξύλο», όταν κουβεντιάζουμε με τους Τούρκους. “Τον Τούρκο κάμε σύντεκνο και το ραβδί σου βάστα», λέει μια κρητική παροιμία”».
Πενήντα (50) χρόνια από τη βάρβαρη τουρκική εισβολή και κατοχή(1974-2024), ο γράφων θεωρεί ότι η τουρκική επιθετικότητα δεν αντιμετωπίζεται με ευχολόγια , ευσεβείς πόθους και την καλλιεργούμενη αντίληψη ότι θα μας σώσουν άλλοι, αλλά με τη χάραξη εθνικής στρατηγικής σε Ελλάδα και Κύπρο, τις ισχυρές ένοπλες δυνάμεις, την υγιή οικονομία και την εθνική ενότητα.
- Βλ. ενδεικτικά Γιάννης Χλουβεράκης, «Οι Τούρκοι εκ των παροιμιών του ελληνικού λαού», στο patris.gr, 8 Νοε 2005. Από το αρχείο της εφημερίδας «Πατρίς» Ηρακλείου Κρήτης (Ιανουάριος 2003-Αύγουστος 2017)
*Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, φιλόλογος, ιστορικός , πολιτικός επιστήμων και συγγραφέας
