Του Ιωάννη Χρ. Ιακωβίδη*
Η Κύπρος εντάχθηκε στο Κίνημα των Αδεσμεύτων το 1961. Ο Νίκος Κρανιδιώτης αναφέρει, ανάμεσα σε άλλα, ότι μετά την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης- Λονδίνου (1959) και την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας (1960), η Λιβύη, η Αίγυπτος η Συρία και η Υεμένη συνήψαν συμμαχίες με την Ε.Σ.Σ.Δ. και ρωσικά πολεμικά σκάφη έπλεαν στην Ανατολική Μεσόγειο. Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν ήταν πλέον σε θέση να αναλάβει την άμυνα αυτής της ευαίσθητης περιοχής. Ως εκ τούτου , αυξήθηκε η αμερικανική παρουσία, ιδίως από τα τέλη του 1963, και προωθήθηκε μετά επιτάσεως από τους Άγγλους και Αμερικανούς διχοτομική λύση του Κυπριακού, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.
Ο Κώστας Κύρρης, ζώντας και παρακολουθώντας εκείνες τις εξελίξεις, καταγράφει και τα εξής : «Αν η Ελλάδα , πολύ μεγαλύτερη από την Κύπρο , κινδυνεύη από τους συμμάχους της , γιατί θεωρείται ελάσσονος αξίας στη συνολική συγκριτική εκτίμηση προς την Τουρκίαν , αν και πιστή, είναι πιθανόν η Κύπρος να εγινόταν σεβαστή από μόνο το γεγονός ότι θα ήταν σύμμαχος (ή υπηρέτρια) στο ΝΑΤΟ;»
Στο ανωτέρω θέμα αναφέρεται και ο έγκριτος δημοσιογράφος Δρ Κώστας Βενιζέλος ο οποίος εργάζεται ως αρχισυντάκτης στην κυπριακή εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» και έχει πλούσιο συγγραφικό έργο.
Ακολουθεί το άρθρο του με τίτλο « Το ΝΑΤΟ, η ένταξη της Κύπρου και τρία πουλάκια κάθονται…», στο https://www .slpress.gr, 29 Ιουνίου 2024. «Συχνά, με κάποιο περίεργο τρόπο επανέρχεται στο προσκήνιο το θέμα συμμετοχής της Κύπρου στο ΝΑΤΟ. Ένα σενάριο απομακρυσμένο και -εν πολλοίς- ανέφικτο. Είναι ένα θέμα που απασχολεί, ωστόσο, τη δημόσια σφαίρα καθώς συντηρείται μια επιλογή, η οποία δεν υφίσταται. Γίνεται δε ενίοτε λόγος για “ευκαιρία” που χάθηκε από την κυπριακή πλευρά το 1960, αλλά και αργότερα, για να καταστεί μέρος της Συμμαχίας η χώρα μας.
Ευσεβοποθισμοί και ανιστόρητα επιχειρήματα
Στο μεταξύ, κάθε φορά που ξεκινά μια τέτοια συζήτηση ( γιατί άραγε;), μια κίνηση από τη Συμμαχία προσγειώνει αιθεροβάμονες κι άλλους. Ο απερχόμενος γ.γ. του ΝΑΤΟ Jens Stoltenberg, δήλωσε προ ημερών κυνικά ότι το ΝΑΤΟ δεν έχει καμία δουλειά να επέμβει για να υπερασπιστεί την Κύπρο σε περίπτωση επίθεσης της Χεζμπολά επικαλούμενος τη μη συμμετοχή της Κύπρου στη στρατιωτική συμμαχία. Η Κύπρος δεν είναι ασφαλώς μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά ο Οργανισμός αξιοποιεί πολλαπλώς το νησί. Η Κύπρος είναι χρήσιμη για το ΝΑΤΟ όχι όμως η Κυπριακή Δημοκρατία. Η μη συμμετοχή της Κύπρου δεν απασχολεί τον Οργανισμό, δυνάμεις του οποίου χρησιμοποιούν τις βρετανικές βάσεις στην Κύπρο.
Σημειώνεται ότι μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενισχύθηκαν οι (εναέριες) δυνάμεις στις βάσεις, όπως και τώρα με τις επιθέσεις του Ισραήλ κατά της Γάζας, εναντίον των Παλαιστινίων. Μέλος του ΝΑΤΟ είναι και η Τουρκία, που διαθέτει στρατιωτικές βάσεις στα κατεχόμενα. Βέβαια κρατώντας τα προσχήματα δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσει τα κατεχόμενα, αλλά δεν… χαλά το ΝΑΤΟ η κατάσταση στην Κύπρο. Είναι άλλωστε γνωστός ο ρόλος του το 1974.
Αλλά τι θα προσφέρει η συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία; Ασφάλεια; Η απάντηση μπορεί να δοθεί από την Αθήνα. Η Ελλάδα πόσο ασφαλής είναι έναντι της κατοχικής Τουρκίας; Πώς λειτουργεί το ΝΑΤΟ στην επιθετικότητα και επεκτατικότητα της Άγκυρας; Τι λέει όταν ένα μέλος της, η Τουρκία, αμφισβητεί την κυριαρχία ενός άλλου εταίρου, της Ελλάδας; Η στάση ουδετερότητας ουσιαστικά αναδεικνύει την ανοχή της Συμμαχίας στη συμπεριφορά της κατοχικής δύναμης. Το ΝΑΤΟ στα ελληνοτουρκικά βρίσκεται στη μια πλευρά της ιστορίας, αυτήν της Τουρκίας. Στην πλευρά του δυνατού, ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση είναι και αποσταθεροποιητικός παράγοντας.
ΝΑΤΟ το νέο παραμύθι
Πρόκειται για μια συζήτηση που είναι ανώφελη. Προφανώς και να αποφασίσει η Λευκωσία να προχωρήσει υποβάλλοντας αίτηση ένταξης η Τουρκία θα ασκήσει βέτο. Να υποβληθεί και να εκτεθεί η Τουρκία, λένε οι ΝΑΤΟλάγνοι. Και μετά; Ό,τι γίνεται και στο Κυπριακό. Δέχονταν να κάνουν υποχωρήσεις για να εκτεθεί η Άγκυρα και στο τέλος έμεναν στην ελληνική πλευρά οι… εκπτώσεις.
Το ΝΑΤΟ πολλές φορές έχει δείξει τις προθέσεις του έναντι της Κύπρου. Υπενθυμίζεται και το… επεισόδιο που έγινε σε σχέση με τους νέους επιχειρησιακούς χάρτες (regional plans) του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, όπου με απαίτηση της κατοχικής δύναμης η Κύπρος αναφέρεται με συντεταγμένες. Το αξίωσε η κατοχική δύναμη και οι εταίροι της στο ΝΑΤΟ το αποδέχθηκαν. Μια χώρα, που δεν αναφέρεται στο χάρτη πώς μπορεί να θέλει να ενταχθεί στον Οργανισμό αυτό; Είναι ως η Κυπριακή Δημοκρατία, για παράδειγμα, να στηρίξει για Γενικό Γραμματέα του ΟΑΣΕ τον Τούρκο υποψήφιο, την ώρα κατά την οποία η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει το κράτος μας. Το κάνει η ελληνική κυβέρνηση και κρίνεται για τούτο.
Όλα αυτά, που αφορούν την ένταξη στο ΝΑΤΟ, προφανώς και δεν έχουν σχέση με τις συνεργασίες που αναπτύσσει η Κυπριακή Δημοκρατία με ισχυρούς διεθνείς παίκτες, όπως η πρόσφατη συμφωνία με τις ΗΠΑ. Στο γεωπολιτικό παιχνίδι, οι συνεργασίες και χρήσιμες είναι και επιβάλλονται. Κυρίως όταν αναδεικνύεται η χρησιμότητα της χώρας και έχει οφέλη. Όπως οι συνεργασίες με χώρες της περιοχής, με τις οποίες μπορούν να αναπτυχθούν κοινές δράσεις, στη βάση πάντα κοινών αξιών. Η Κύπρος είναι κράτος που δέχθηκε εισβολή και εδάφη της κατέχονται από την Τουρκία και η σωστή πλευρά της ιστορίας είναι με εκείνους που δέχονται επιθέσεις, εισβολές».
Πρόσφατα εορτάστηκαν στην Ουάσινγκτον τα 75α « γενέθλια» του ΝΑΤΟ. «Άκρως ενδιαφέρουσα» είναι μια δημοσκόπηση την οποία παραθέτει ο δημοσιογράφος Ανδρέας Καψαμπέλης. Την διενήργησε η αμερικανική δεξαμενή σκέψης (think tank) Pew Research Center -«εν όψει της επετειακής συνόδου κορυφής»- από την οποία συνάγεται ότι η « Ελλάδα είναι σήμερα η πιο αντινατοϊκή χώρα, τουλάχιστον μεταξύ των 13 όπου μετρήθηκαν οι τάσεις της κοινής γνώμης! Σε γενικές γραμμές, το 63 % των πολιτών έχει κατά μέσον όρο “θετική γνώμη” για το ΝΑΤΟ , αλλά δεν είναι καθόλου μικρό και το 33 % που εκφράζει “αρνητική γνώμη”. Ως πιο φιλονατοϊκή χώρα καταγράφεται η Πολωνία, με 91 % θετικές γνώμες και 5 % αρνητικές. Στον αντίποδα οι θετικές γνώμες στην Ελλάδα είναι μόλις 37 % , ενώ οι αρνητικές εκτινάσσονται στο 59 % ».
( Βλ. ενδεικτικά: Βενιζέλος Κ – Ιγνατίου Μ., Τα μυστικά αρχεία του Κίσιγκερ, η απόφαση για τη διχοτόμηση, Αθήνα: Λιβάνης, 2002. Βενιζέλος Κ.- Ιγνατίου Μ. και Μελέτης Ν. , Σχέδιο Ανάν το μυστικό παζάρι οι 129 ημέρες που συγκλόνισαν τον ελληνισμό, Αθήνα: Λιβάνης, 2005. Βενιζέλος Κ., «Οι αμερικανικές παρεμβάσεις στο Κυπριακό, 1964-1967» , στο Ιστορία Κυπριακής Δημοκρατίας, 1960-2010, τόμος 1, Λευκωσία: Φιλελεύθερος, 2010, σελ. 207-217. Του ιδίου , « Κυπριακό 1974-2024. 50 χρόνια χωρίς αφήγημα και διεκδίκηση του αυτονόητου», εις τα Τετράδια πολιτικού διαλόγου έρευνας και κριτικής, τεύχος 85-87, Άνοιξη – Φθινόπωρο 2024, Αφιέρωμα στα 50 χρόνια από την τουρκική Εισβολή στην Κύπρο, Αθήνα: Στοχαστής, Μάρτιος 2024. Του ιδίου, «Ο Σενέρ Λεβέντ και το διπλοπόρτι των Τουρκοκυπρίων», στο https://www. slpress.gr, 19 Ιουνίου 2024. Καψαμπέλης Ανδρέας, « Έρευνα-σοκ! Η Ελλάδα έχει την πιο αντινατοϊκή κοινή γνώμη», στην εφημ. «Δημοκρατία», 11 Ιουλίου 2024. Κρανιδιώτης Ν., Ανοχύρωτη Πολιτεία, Κύπρος 1960 – 1974 , Αθήνα: Εστία , τόμος Α’ σελ. 22-23 και 28-29. Κύρρης Κώστας, Κύπρος , Τουρκία και Ελληνισμός. Θεσμοί , Δομές, Σχέσεις , προβλήματα , Μεσανατολική βιβλιοθήκη αρ. 1 , Λευκωσία : Λάμπουσα , 1980 , σελ. 17. Ξύδης Α., Λιναρδάτος Σπ., Χατζηαργύρης Κ, Ο Μακάριος και οι σύμμαχοί του , Αθήνα : Gutenberg, σελ. 337 – 338).
*Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, φιλόλογος, ιστορικός , πολιτικός επιστήμων και συγγραφέας
