Της Βάνας Κουτρουλού
Η πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ που συνοψίζεται στο «Πρώτα η Αμερική» (America First) προκαλεί ανησυχία σε συμμάχους και μη. Εν όψει των εκλογών Ευρωπαίοι διπλωμάτες στην Ουάσιγκτον εξέφραζαν απογοήτευση για την επιφυλακτική εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Μπάιντεν, ειδικά σε σχέση με την Ουκρανία και τις αποτυχημένες προσπάθειες του Λευκού Οίκου για μία κατάπαυση πυρός στη Γάζα, ενώ παράλληλα εστίαζαν στις αυξημένες πιθανότητες να κερδίσει μία δεύτερη προεδρική θητεία ο Τραμπ και τις νέες ισορροπίες στην παγκόσμια πολιτική. Οι εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες έρχονται σε μία χρονική στιγμή κατά την οποία ξένοι ηγέτες απευθύνουν έκκληση στην αμερικανική ηγεσία και διπλωματία για παρέμβαση.
Στο εσωτερικό του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, υπάρχει ένας ευρύτερος διαχωρισμός ανάμεσα σε δύο στρατόπεδα που υποστηρίζουν τον Τραμπ: αυτούς που πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να υιοθετήσουν μια επιθετική εξωτερική πολιτική, παραδοσιακή στους Ρεπουμπλικάνους, και εκείνους που πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ πρέπει να ακολουθήσουν τον δρόμο του απομονωτισμού.
Ίσως ο Ντόναλντ Τραμπ να ακολουθήσει ξανά τον δρόμο του απομονωτισμού, όπως εκτιμά ο Έλμπριτζ Κόλμπι, αναπληρωτής βοηθός υπουργός Άμυνας κατά την πρώτη θητεία του, ο οποίος σε συνέντευξή του στους New York Times πρόσφατα δήλωσε ότι «δεν πρόκειται να γίνουμε ο αστυνόμος του κόσμου, γιατί για πρώτη φορά μετά από περισσότερο από έναν αιώνα, δεν είμαστε ξεκάθαρα η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο».
Δύσκολες στιγμές για το ΝΑΤΟ και την Ευρώπη
Επανειλημμένα o Τραμπ έχει διαμηνύσει ότι θα εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ, έχει εκφράσει την αντίθεσή του στη ρήτρα συλλογικής άμυνας και έχει κατηγορήσει τις χώρες-μέλη του ότι εκμεταλλεύονται οικονομικά τις ΗΠΑ και δεν εκπληρώνουν την υποχρέωσή τους να δαπανούν το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Ο Ντόναλντ Τραμπ υπόσχεται ότι θα «αποκαταστήσει την παγκόσμια ειρήνη μέσω της αμερικανικής δύναμης και θα διασφαλίσει ότι τα ευρωπαϊκά έθνη θα φέρουν το βάρος τους πληρώνοντας το δίκαιο μερίδιο που τους αναλογεί στην αμοιβαία άμυνά μας για να ελαφρύνει το άδικο βάρος για τους Αμερικανούς φορολογούμενους».
Εάν κερδίσει ο Τραμπ, «υπάρχει κάθε ένδειξη ότι δεν θα έχει συμφέρον να συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία σε αυτόν τον πόλεμο» και θα πιέσει γρήγορα για κάποιου είδους κατάπαυση του πυρός ή ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, που μπορεί να μην αρέσουν στο Κίεβο και για τα οποία η Ευρώπη μπορεί να μην είναι έτοιμη, εκτιμά η Ραχήλ Τάουσενφροϊντ από το Γερμανικό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, σημειώνοντας ότι «δεν υπάρχει κανένας τρόπος να καλύψει η Ευρώπη το στρατιωτικό κενό, εάν οι ΗΠΑ αποσύρουν την υποστήριξη».
Μαζί με την κυβέρνηση Μπάιντεν, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν λάβει μέτρα που θα μπορούσαν να αμβλύνουν το πλήγμα μίας γρήγορης απόσυρσης της βοήθειας των ΗΠΑ προς το Κίεβο, εάν ο Τραμπ αναλάβει την προεδρία τον Ιανουάριο, συμπεριλαμβανομένων ενός δανείου 50 δισ. δολαρίων και ενός συστήματος συντονισμού στρατιωτικής βοήθειας. Μέτρα, όμως, που θα προσφέρουν μόνο προσωρινά ανακούφιση στο Κίεβο.
Το δίλημμα για Ουκρανία και Ρωσία
Ο Τραμπ έχει πει ότι αν κερδίσει στις 5 Νοεμβρίου θα μπορούσε να τερματίσει τον πόλεμο σε 24 ώρες, πριν καν αναλάβει τα καθήκοντά του. Δεν έχει όμως δώσει λεπτομέρειες πώς θα το έκανε. Έχει επανειλημμένα αποκαλέσει τον Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι «τον μεγαλύτερο πωλητή στη Γη. Έχει συχνά επικρίνει τα μεγάλα χρηματικά ποσά που έχουν καταβάλει οι ΗΠΑ στην Ουκρανία, περιγράφοντας τον Ουκρανό πρόεδρο ως «καλό πωλητή» που κερδίζει εκατομμύρια κάθε φορά που επισκέπτεται την Ουάσινγκτον, με τον Ρεπουμπλικάνο πρόεδρο να αναμένεται να σταματήσει αυτή τη βοήθεια.
Διεθνείς αναλυτές, όμως, αμφισβητούν το πόσο έτοιμος θα είναι ο Τραμπ να διακινδυνεύσει μια ειρηνευτική συμφωνία εάν, όπως φαίνεται πιθανό, θα εξαρτηθεί από την καλή θέληση της Κίνας να φέρει τη Ρωσία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Εάν ο Τραμπ αποτύχει να πείσει τη Ρωσία να συνάψει κάποιου είδους συμφωνία, θα αντιμετωπίσει τότε ίσως την προοπτική να αυξήσει τη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία, είτε για να διασφαλίσει ότι ο Πούτιν δεν θα κερδίσει στο πεδίο της μάχης, είτε, πιο πιθανό, ως τρόπος άσκησης περαιτέρω πίεσης στον Ρώσο ηγέτη να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Είτε έτσι είτε αλλιώς, δεν υπάρχει εύκολος δρόμος.
Και στη Μέση Ανατολή…
Μια πιθανή επιστροφή Τραμπ στην εξουσία θα διευρύνει τα περιθώρια ελιγμών του Μπένιαμιν Νετανιάχου. Η στενή σχέση του με τον ισραηλινό πρωθυπουργό και η συντονισμένη συνεργασία τους για την κατάργηση της ιρανικής πυρηνικής συμφωνίας το 2018, όλα μαρτυρούν την επιστροφή της εκστρατείας μέγιστης πίεσης και των ισχυρών αποτρεπτικών ενεργειών κατά του ιρανικού καθεστώτος για να μην αναπτύξει πυρηνικό όπλο.
Μεγάλο ερώτημα είναι εάν ο Τραμπ θα επαναφέρει το ειρηνευτικό σχέδιο του για τη Μέση που παρουσίασε το 2020 και προέβλεπε ίδρυση υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις κράτους για τους Παλαιστινίους και την προσάρτηση από το Ισραήλ των εβραϊκών οικισμών στη Δυτική Όχθη. Τότε, η Ιορδανία εξέφρασε τις επιφυλάξεις της ενώ και η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος δεν φάνηκαν ενθουσιώδεις.
Η Κίνα και παγκόσμιο εμπόριο
Στην διάρκεια της πρώτης θητείας του, ο Τραμπ κήρυξε έναν άνευ προηγουμένου «εμπορικό» πόλεμο στην Κίνα, επέβαλε υψηλούς δασμούς στα κινεζικά προϊόντα, υποσχέθηκε να τριπλασιάσει τους δασμούς αυτούς αν επανεκλεγεί.
Οι ειδικοί φοβούνται το ενδεχόμενο ενός εμπορικού πολέμου με την Κίνα κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του Τραμπ, ο οποίος θα μπορούσε να προκαλέσει αύξηση των τιμών και να εισέλθει σε οικονομική ύφεση.
Ο Τραμπ επικρίνει το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα, κατηγορώντας το για το μεγάλο εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ, την παρακμή της αμερικανικής παραγωγής και την μεταφορά αμερικανικών θέσεων εργασίας στο εξωτερικό. Στην προεκλογική του εκστρατεία, ο Τραμπ υποσχέθηκε να επιβάλει δασμούς 100% στα αυτοκίνητα που εισάγονται από το Μεξικό για να προστατεύσει την αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία.
Στον κλάδο της ενεργειακής πολιτικής, οι ΗΠΑ θα εστιάζουν στη μεγαλύτερη χρήση πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Υπό πίεση η «woke» ατζέντα των Δημοκρατικών
Η αποκαλούμενη «woke» ατζέντα του προοδευτικού ακτιβισμού και οι εκφραστές της, που προέρχονται κυρίως από την αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατικών θα βρεθούν υπό πίεση. Εξάλλου, η επιλογή του Τζέι Ντι Βανς ως υποψήφιου αντιπροέδρου του αποτυπώνει αυτή την συντηρητική στροφή. Αυτή η ατζέντα έχει οδηγήσει τις ΗΠΑ σε συνθήκες εμφυλίου χαμηλής έντασης. Έτσι, ο Τραμπ θα επιχειρήσει να αναδιαρθρώσει το διοικητικό κράτος, να αποκαταστήσει το θεσμό τη οικογένειας, ειδικά μέσω της Παιδείας, να θωρακίσει τα σύνορα με το Μεξικό από την παράνομη μετανάστευση, αλλά και να αυστηροποιήσει τις διαδικασίες χορήγησης ασύλου.
