Εναν χρόνο μετά τους πανηγυρισμούς της κυβέρνησης ότι ολοκληρώθηκε η παραλαβή των συστημάτων ελέγχου της κυκλοφορίας των συρμών (συμβάσεις 717/2014 και 10005/2007), που δεν λειτουργούσαν για να αποτρέψουν το έγκλημα των Τεμπών, η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) έρχεται και απορρίπτει ως «εντελώς ανεπαρκή» την αίτηση του ΟΣΕ για θέση σε λειτουργία των ίδιων αυτών συστημάτων στο τμήμα Αχαρνές (ΣΚΑ) – Οινόη.
Την απόφαση έλαβε η Ολομέλεια της ΡΑΣ την 1η Νοεμβρίου 2024, ενώ η κυβέρνηση διά του αρμοδίου υπουργού Υποδομών και Μεταφορών Χρήστου Σταϊκούρα υποστήριζε ότι τα συστήματα αυτά έχουν παραληφθεί τον Σεπτέμβριο και τον Νοέμβριο του 2023. Η απόφαση της ΡΑΣ καταλογίζει βαριές αμέλειες στον ΟΣΕ που είχε καταθέσει την αίτηση ώστε να δοθεί έγκριση λειτουργίας του συστήματος ETCS (European Train Control System) στο τμήμα ΣΚΑ – Οινόη, μήκους 52 χιλιομέτρων, που είναι ένα από τα πιο πολυσύχναστα και ταλαιπωρημένα τμήματα του δικτύου.
Το σύστημα αυτόματης προστασίας συρμών ETCS είναι εκείνο που, παρακάμπτοντας τους χειρισμούς του μηχανοδηγού, επιβάλλει φρενάρισμα στο τρένο που είναι συνδεδεμένο από τη στιγμή που έχει μπει σε λάθος γραμμή, κινείται αντικανονικά, με υπέρβαση του ορίου ταχύτητας ή άλλο τρόπο που θέτει ζήτημα ασφάλειας. Για την εγκατάσταση του συστήματος ETCS, η πρώτη σύμβαση (10005) είχε ανατεθεί στην κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ – GTS, το μακρινό 2007, με προϋπολογισμό 17,2 εκατομμύρια ευρώ. Ομως, προκειμένου να αποδίδει το ETCS, θα έπρεπε να λειτουργούν πλήρως τα συστήματα σηματοδότησης-τηλεδιοίκησης που υποτίθεται πως είχαν εγκατασταθεί με προηγούμενες συμβάσεις. Ολες οι αναθέσεις γίνονταν από την ΕΡΓΟΣΕ, θυγατρική του ΟΣΕ.
Η αδιαφορία των κυβερνήσεων για τη σωστή λειτουργία του σιδηρόδρομου προς όφελος των αυτοκινητόδρομων, σε συνδυασμό με τις περικοπές των μνημονίων, κατέληξε σε εργολαβίες που δεν οδηγούσαν σε αποτέλεσμα. Μέχρι να κατασκευαστεί το ένα σύστημα, απαξιωνόταν το προηγούμενο και έτσι προκηρύχτηκε το 2014 άλλη εργολαβία, η διαβόητη 717, η οποία υποτίθεται πως θα έκλεινε όλα τα κενά των αλληλοσυμπλεκόμενων συστημάτων. Το μοιραίο βράδυ των Τεμπών κανένα από τα συστήματα δεν λειτουργούσε για να αποτρέψει το έγκλημα, ενώ η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία είχε ξεκινήσει έρευνα για τους χειρισμούς της Ελλάδας στην εργολαβία 717.
Μετά τα Τέμπη, υποτίθεται πως η ελληνική πλευρά ανασκουμπώθηκε προκειμένου να φτιάξει όσα δεν είχαν γίνει επί σειρά ετών. Ετσι, τον Σεπτέμβριο παρελήφθη το εργολαβικό αντικείμενο της σύμβασης 717 (αν και στο μεταξύ είχαν προκύψει οι καταστροφές από τις πλημμύρες του «Daniel») και λίγο αργότερα η σύμβαση 10005, με καθυστέρηση 16 ετών. Στις 19/12/2023, ο Χρ. Σταϊκούρας δηλώνει: «Με την ολοκλήρωση, από την ΕΡΓΟΣΕ της σύμβασης 10005, που αφορά στην εγκατάσταση εξοπλισμού “ETCS” επί γραμμής, στα τμήματα ΣΚΑ – Τιθορέα (σ.σ. το τμήμα ΣΚΑ – Οινόη περιλαμβάνεται σε αυτό), Δομοκός – Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας και Οινόη – Χαλκίδα, εκπληρώνεται, εντός χρονοδιαγράμματος, ο στόχος που έχει θέσει η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών για την υλοποίηση των έργων που αναβαθμίζουν ουσιαστικά το επίπεδο ασφάλειας του ελληνικού σιδηρόδρομου». Ο κ. Σταϊκούρας συνέχισε να αναφέρεται με κάθε αφορμή στην «ολοκλήρωση των συμβάσεων».
«Ηδη τα βασικά τμήματα του σιδηροδρομικού δικτύου, που ανήκουν και στους ευρωπαϊκούς σιδηροδρομικούς διαδρόμους, καλύπτονται από συστήματα σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης με χρήση ETCS», έλεγε στη Βουλή τον Ιανουάριο του 2024. «Και επίσης, στις 19 Δεκεμβρίου 2023, με την ολοκλήρωση από την ΕΡΓΟΣΕ της σύμβασης 10005, που αφορά στην εγκατάσταση εξοπλισμού “ETCS” επί γραμμής, στα τμήματα ΣΚΑ – Τιθορέα, Δομοκός – Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας και Οινόη – Χαλκίδα, εκπληρώθηκε, εντός χρονοδιαγράμματος, ο στόχος που είχε τεθεί». Στην ίδια ομιλία υποσχόταν ότι έως τον Ιούνιο του 2024 θα είχαν υπογραφεί και οι συμβάσεις για την αποκατάσταση και ενίσχυση των τμημάτων του σιδηροδρομικού δικτύου που είχαν καταστραφεί από τις πλημμύρες στη Θεσσαλία. Για τα έργα αυτά, δεν υπάρχει ακόμη καν προκήρυξη… Ας γυρίσουμε όμως στο σύστημα ETCS με δεδομένο ότι, όποιος άκουγε τις ομιλίες Σταϊκούρα εδώ και έναν χρόνο, θα θεωρούσε ότι πλέον λειτουργεί και προστατεύει τους συρμούς από κάθε κακό.
Ο ΟΣΕ ήρθε και κατέθεσε αίτηση προς τη ΡΑΣ στις 27.9.2023, δηλαδή πριν ακόμη την παραλαβή από την ΤΕΡΝΑ, για να εγκρίνει η Αρχή τη λειτουργία του ETCS για το υποτμήμα ΣΚΑ – Οινόη. Υπενθυμίζεται ότι το ΣΚΑ στις Αχαρνές είναι κομβικό σημείο του δικτύου όπου συναντιούνται οι γραμμές προς Θεσσαλονίκη με εκείνες του Προαστιακού προς Αεροδρόμιο και Κιάτο. Επίσης, η Οινόη είναι ο πρώτος κόμβος στη γραμμή προς Βορρά όπου διακλαδώνονται οι συρμοί προς Χαλκίδα. Η αίτηση αυτή περνά από σαράντα κύματα καθώς στον φάκελο που καταθέτει ο ΟΣΕ υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις. Λόγω των ελλείψεων αυτών και αφού μεσολαβήσουν διάφορα έγγραφα, δίνεται παράταση αρχικά έως τις 30/9/2024 και μετά σιωπηρώς έως τις 31/10/2024 προκειμένου να ληφθεί οριστική απόφαση.
Ετσι, φτάνουμε στην απόφαση 81, με την οποία η Ολομέλεια της ΡΑΣ (1/11/2024) απορρίπτει την αίτηση του ΟΣΕ ως «εντελώς ανεπαρκή»! Στο σκεπτικό της απόφασης χρησιμοποιείται εξαιρετικά περίπλοκη τεχνική ορολογία, αλλά προκύπτει εμφανώς ότι η ΡΑΣ ζητούσε «συμπληρωματικές πληροφορίες» για κρίσιμα ζητήματα λειτουργίας («κατηγοριοποίηση τύπος 4») καθώς δεν είχε καλυφθεί από τα έγγραφα που είχε καταθέσει ο ΟΣΕ.
Η επιμονή της ΡΑΣ στηρίζεται πάνω και στις αξιώσεις που έχει εγείρει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σιδηροδρόμων (ERA) μετά το δυστύχημα των Τεμπών. Η «Εφ.Συν.» έχει πολλές φορές αναφερθεί στην Εκθεση του ERA σχετικά με τη λανθασμένη εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανόνων σιδηροδρομικής ασφάλειας στην Ελλάδα. Ομως, ο ERA έχει συντάξει και δεύτερη Εκθεση που αφορά ειδικότερα την (μη) λειτουργία στην Ελλάδα του ETCS και του συστήματος ραδιοκάλυψης σιδηροδρόμων GSM-R (ETCS και GSM-R συναποτελούν το σύστημα ERTMS) για τα οποία η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει διαθέσει κονδύλια δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ χωρίς αποτέλεσμα.
Με βάση, λοιπόν, και τις επισημάνσεις του ERA, η ΡΑΣ ζήτησε από τον ΟΣΕ να υποβάλει συμπληρωματικές πληροφορίες για συγκεκριμένα «προβληματικά σημεία». Ζητούσε, δηλαδή, «επικαιροποιημένα έγγραφα του φακέλου της αίτησης» καθώς είχε μεσολαβήσει τροποποίηση των όρων χρήσης αλλά και «συμπληρωματικές πληροφορίες» ως προς σημεία που «ξανάνοιξαν» μετά την έκθεση του ERA για το ERTMS. «O ΟΣΕ κλήθηκε να αποδείξει την αποτελεσματική παραγωγή και την ορθή εφαρμογή των εξαγόμενων περιορισμών (SRACs) πριν από την έγκριση θέσης σε λειτουργία από τη ΡΑΣ», λέει η απόφαση τονίζοντας ότι μόνο έτσι «το παραδοθέν υποσύστημα ενσωματώνεται σωστά και με ασφάλεια στο σιδηροδρομικό περιβάλλον». Επίσης η ΡΑΣ επισημαίνει ότι από την εξέταση της αίτησης δεν αποδείχτηκε η συμμόρφωση με τα ευρωπαϊκά τεχνικά πρότυπα (CENELEC). Επιπρόσθετα, εντοπίζονται κενά «στη συνεργασία του ΟΣΕ με τη ΡΑΣ για την απόδειξη της αποτελεσματικής παραγωγής και ορθής εφαρμογής των εξαγόμενων περιορισμών (SRACs) και στην έγκαιρη πρόσκληση της Αρχής για τη συμμετοχή της σε οποιεσδήποτε επιτόπιες δοκιμές διεξαχθούν από τον ΟΣΕ σε συνεργασία με τους αρμόδιους εμπλεκόμενους φορείς». «Συνεπώς, ο φάκελος της υποβληθείσας αίτησης κρίνεται εντελώς ανεπαρκής, καθώς δεν περιέχει σημαντικές πληροφορίες που απαιτούνται για τη χορήγηση έγκρισης θέσης σε λειτουργία».
Με βάση την απόφαση της ΡΑΣ, προκύπτει ότι ο ΟΣΕ δείχνει μεγάλη δυσκολία για την προσαρμογή στα νέα δεδομένα της παραγωγής έργων στον σιδηρόδρομο. Παλαιότερα, υπήρχαν έργα που τα ανέθετε η ΕΡΓΟΣΕ, τα παρέδιδε στον ΟΣΕ και εκείνος τα έθετε σε λειτουργία χωρίς την έγκριση από κάποια ανεξάρτητη αρχή. Αρκούσε δηλαδή το χαρτί του εργολάβου που έλεγε πως όλα έχουν καλώς και η άποψη της υπηρεσίας που συμφωνούσε με αυτό, ενώ η ίδια είχε αναθέσει το έργο. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, και στην περίπτωση του ETCS, ο ΟΣΕ προσπάθησε να καλύψει τα αιτήματα της ΡΑΣ στέλνοντας απλώς χαρτιά με την υπογραφή της ΤΕΡΝΑ – GTS, τα οποία όμως δεν έγιναν δεκτά.
