Του Ιωάννη Χρ. Ιακωβίδη*
Οι πολιτιστικοί και θρησκευτικοί μας θησαυροί στην περιοχή η οποία δεν ελέγχεται αποτελεσματικά από την Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουν υποστεί συστηματική και -σε πολλές περιπτώσεις- ανεπανόρθωτη καταστροφή, ως αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής του 1974 και της παράνομης κατοχής του 36, 2% της κυπριακής επικράτειας.
Πάνω από 500 Ελληνορθόδοξες εκκλησίες και παρεκκλήσια καθώς και 17 μονές σε αστικά κέντρα και χωριά των κατεχομένων περιοχών έχουν λεηλατηθεί και ενίοτε κατεδαφισθεί. Μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε για την τύχη των συληθέντων εκκλησιαστικών κειμηλίων, ανάμεσα στα οποία , άνω των 15.000 φορητών εικόνων. Από το 1974, περισσότερα από 60.000 αρχαία αντικείμενα μεταφέρθηκαν παράνομα σε ξένες χώρες. Οίκοι δημοπρασίας απέκτησαν ανεκτίμητης αξίας εικόνες και έμποροι έργων τέχνης τις πώλησαν στο εξωτερικό.
77 εκκλησίες έχουν μετατραπεί σε μουσουλμανικά τεμένη, ο τουρκικός στρατός χρησιμοποιεί 28 ως αποθήκες, νοσοκομεία ή κοιτώνες και 13 ως αχυρώνες. Βάσει των ανωτέρω, αποδεικνύεται ότι οι κατοχικές αρχές δεν σέβονται τη θρησκευτική και πολιτιστική κληρονομιά στο βόρειο τμήμα της Μεγαλονήσου. Χαρακτηριστικά ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν η μετατροπή του ναού της Αγίας Παρασκευής στην κατεχόμενη Λάπηθο (επαρχία Κερύνειας) σε ξενοδοχείο και καζίνο πολυτελείας και η χρήση του αρμενικού μοναστηριού Σουρπ Μάγκαρ (κτισμένου τον Μεσαίωνα) ως καφετερίας. Θύματα λεηλασιών υπήρξαν και η Αρμενική και η Λατινική Εκκλησία της Κύπρου.
Η Τουρκία προωθεί το παράνομο εμπόριο πολιτιστικών κειμηλίων το οποίο διεξάγεται στην κατεχόμενη περιοχή της Κύπρου. Η πιο γνωστή υπόθεση, με διεθνή αντίκτυπο, υπήρξε η αφαίρεση και παράνομη εξαγωγή των ψηφιδωτών της Κανακαριάς, έργου του 6ου αιώνα . Μετά από αγωγή την οποία είχε καταθέσει η Εκκλησία της Κύπρου το 1989, το Επαρχιακό Δικαστήριο της Ινδιανάπολης, στις Η.Π.Α., δύο έτη αργότερα διέταξε την επιστροφή των ψηφιδωτών στην Εκκλησία της Κύπρου, στον νόμιμο ιδιοκτήτη.
Αν και η Τουρκία είναι συμβαλλόμενο μέρος στις Συμβάσεις της Χάγης (1965) και της ΟΥΝΕΣΚΟ (1970) «για τους Τρόπους Απαγόρευσης και Παρεμπόδισης της Παράνομης Εισαγωγής, Εξαγωγής και Μεταβίβασης Ιδιοκτησίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», δεν συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις, που απορρέουν από αυτές τις διεθνείς συμφωνίες και εξακολουθεί να καταστρέφει την πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου.
Το Παγκόσμιο Βήμα Θρησκειών και Πολιτισμών της Ιεράς Μονής Κύκκου, το Πνευματικό Κέντρο του ιερού ναού της Αγίας Αικατερίνης του Αιγάλεω και ο Δήμος Αιγάλεω διοργανώνουν φωτογραφική έκθεση η οποία θα πραγματοποιηθεί στο Πνευματικό Κέντρο του ιερού ναού της Αγίας Αικατερίνης του Αιγάλεω, από τις 8 μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2025, λόγω της συμπληρώσεως 50 χρόνων από την τουρκική εισβολή και κατοχή της Κύπρου. Στόχος της είναι η ανάδειξη της καταστροφής και λεηλασίας που υπέστησαν τα θρησκευτικά μνημεία των Κατεχομένων. Για την έκθεση μίλησε ο Χαράλαμπος Χοτζάκογλου, Γενικός Διευθυντής του Παγκόσμιου Βήματος Θρησκειών και Πολιτισμών της Ιεράς Μονής Κύκκου.
Βλ. ενδεικτικά
– Μαρία Γιαχνάκη , «Εκατοντάδες θρησκευτικά μνημεία βεβηλώθηκαν στα κατεχόμενα της Κύπρου από την ημέρα της εισβολής ως σήμερα- Θλιβερές εικόνες», στο https://www.orthodoxianewsagency.gr › ekklisia_kiprou, 20 Ιουλίου, 2019
-«Καταστροφή Πολιτιστικής Κληρονομιάς», στο http://www.mfa.gov.cy
-Τασούλα Χατζητοφή, Η κυνηγός εικόνων, Αθήνα: Λιβάνης, Μάιος 2019
-Χαράλαμπος Γ. Χοτζάκογλου , Τα θρησκευτικά μνημεία στην τουρκοκρατούμενη Κύπρο, Λευκωσία: Μουσείον Ιεράς Μονής Κύκκου, 2009
*Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, φιλόλογος, ιστορικός , πολιτικός επιστήμων και συγγραφέας
