Της Βάνας Κουτρουλού
Μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ της Συρίας, η Τουρκία σπεύδει να δημιουργήσει νέα δεδομένα στο έδαφος και δεν φείδεται προσπαθειών να «χτίσει» σχέσεις με τη νέα διακυβέρνηση υπό την ηγεσία της ισλαμιστικής οργάνωσης «Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ-Σαμ».
Αφού η Τουρκία άνοιξε ξανά την πρεσβεία της στη Δαμασκό το Σάββατο (14/12) για πρώτη φορά από το 2012, όντας μία από τις πρώτες χώρες που το έκανε αφότου οι ισλαμιστές αντάρτες κατέλαβαν την πρωτεύουσα, ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας Γιασάρ Γκιουλέρ δήλωσε ότι η χώρα του θα προσφερθεί να εκπαιδεύσει τις νέες δυνάμεις ασφαλείας της Συρίας, εάν ζητηθεί. Ωστόσο, ο Γκιουλέρ επεσήμανε ότι η Τουρκία θα συζητήσει τη δική της στρατιωτική παρουσία στη Συρία μόνο «όταν δημιουργηθούν οι απαραίτητες συνθήκες».
Η Τουρκία ήδη διατηρεί χιλιάδες στρατιώτες στη βόρεια Συρία, στο πλαίσιο τριών μεγάλων στρατιωτικών επιχειρήσεων για να περιορίσει την εκεί παρουσία των κουρδικών δυνάμεων, γνωστών ως Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις.
Η Τουρκία ανέπτυξε σχέσεις με την «Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ-Σαμ» πριν από χρόνια, αφού η οργάνωση ανέλαβε τη διακυβέρνηση του θύλακα των ανταρτών γύρω από την πόλη Ιντλίμπ, κοντά στα τουρκικά σύνορα. Οι σχέσεις της Άγκυρας με την οργάνωση δεν είναι τόσο στενές όσο εκείνες με τον Συριακό Εθνικό Στρατό, μια συμμαχία που περιλαμβάνει σκληροπυρηνικούς τζιχαντιστές μαχητές, πολεμά επί του παρόντος τις κουρδικές δυνάμεις και φέρεται να δρα άμεσα υπό την επιρροή της Τουρκίας.
Ωστόσο, η Τουρκία επέτρεψε στην «Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ-Σαμ» – που χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική από την Τουρκία, τις ΗΠΑ, την Ε.Ε. και τον ΟΗΕ – να οικοδομήσει μια σταθερή οικονομία στο Ιντλίμπ, προστατεύοντάς την παράλληλα από άμεσες επιθέσεις από τις δυνάμεις του καθεστώτος Άσαντ. Επίσης, πιθανώς γνώριζε τα σχέδια για την επιχείρηση κατάληψης του Χαλεπίου, η οποία τελικά οδήγησε στην πλήρη κατάρρευση του καθεστώτος.
Το παρασκήνιο και ο ρόλος της Άγκυρας στην πτώση του Άσαντ
Τις τελευταίες ημέρες, η Τουρκία έχει επανειλημμένα αφήσει να εννοηθεί ότι σκοπεύει να αναγνωρίσει και να υποστηρίξει τη νέα κυβέρνηση της Συρίας, δημιουργώντας στο έδαφος τα απαραίτητα δεδομένα, για να εδραιωθεί ως ο σημαντικότερος σύμμαχος της χώρας, μετά την απόσυρση των περισσότερων ρωσικών και ιρανικών δυνάμεων που είχαν υποστηρίξει το καθεστώς Άσαντ.
Ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας Ιμπραήμ Καλίν ήταν ο πρώτος ξένος αξιωματούχος που ταξίδεψε στη Δαμασκό, συναντήθηκε με τον ηγέτη της «Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ-Σαμ» Αλ Τζολάνι και προσευχήθηκε Μέγα Τέμενος των Ομεϋαδών της πρωτεύουσας σε μια εξαιρετικά συμβολική πράξη.
Ταυτόχρονα, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών αποκάλυπτε σε συνέντευξη στο τουρκικό κανάλι NTV, το ρόλο που έπαιξε η Τουρκία, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι οι σύμμαχοι του Μπασάρ αλ Άσαντ, Ρωσία και Ιράν δεν θα παρέμβουν στην «επίθεση αστραπή» από τους τζιχαντιστές, που ανέτρεψε το καθεστώς.
Η Τουρκία, σύμφωνα με τον Χακάν Φιντάν, στη συνάντηση στη Ντόχα έπεισε τη Ρωσία και το Ιράν να μην υποστηρίξουν τον Σύρο δικτάτορα, και έτσι επέτρεψε «μια αναίμακτη κατάρρευση του καθεστώτος». «Αν το καθεστώς είχε υποστηριχθεί θα μπορούσε το αποτέλεσμα να ήταν πολύ αιματηρό.
Οι Ρώσοι και οι Ιρανοί είδαν ότι δεν είχε νόημα να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση», είπε ο Φιντάν ο οποίος αποκάλυψε πώς έγινε η συνεννόηση: «Μιλήσαμε με τη Μόσχα και την Τεχεράνη και τους είπαμε να μην μπουν στρατιωτικά στην εξίσωση». «Μετά από κάποιο σημείο, τηλεφώνησαν και ο Άσαντ έφυγε εκείνο το βράδυ». Στην ίδια συνέντευξη, ο Φιντάν ισχυρίστηκε ότι η εξάλειψη της κουρδικής πολιτοφυλακής YPG, η οποία αποτελεί μέρος των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων, παραμένει «στρατηγικός στόχος».
Νέες ευκαιρίες για τον Ερντογάν στη Συρία
Με την ανατροπή Άσαντ, τους συμμάχους του αποδυναμωμένους και τον νέο Αμερικανό πρόεδρο που πιστεύει ότι οι ΗΠΑ πρέπει να αμέτοχες στη Συρία, ο Τούρκος Πρόεδρος έχει ελευθερία κινήσεων για να διαχειριστεί τους Κούρδους και τα εκατομμύρια Σύρων προσφύγων στη χώρα του.
Πρώτον, στο κουρδικό ζήτημα, με μία αποδυναμωμένη κουρδική πολιτοφυλακή μπορεί να επιδιώξει την υποστήριξη του φιλοκουρδικού κόμματος, το οποίο έχει αρκετές έδρες στο τουρκικό κοινοβούλιο, ώστε να αλλάξει το σύνταγμα, που θα του επιτρέψει να θέσει υποψηφιότητα για άλλη μια θητεία ως πρόεδρος το 2028. Έχοντας αυτό υπόψη, ο Ερντογάν έχει ξεκινήσει συνομιλίες με τον φυλακισμένο ηγέτη του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK). Ένα αποδυναμωμένο YPG σίγουρα θα βοηθήσει τα σχέδιά του να εξασφαλίσει την υποστήριξη των Κούρδων στο εσωτερικό.
Η απομάκρυνση του Άσαντ θα βοηθήσει και στο δεύτερο μεγάλο πρόβλημα του Ερντογάν. Τις αντιδράσεις ενάντια στους Σύρους πρόσφυγες, που έχουν υπονομεύσει και την δημοτικότητά του. Ο Ερντογάν ζητούσε από καιρό τη συνεργασία του Άσαντ για να τους επαναπατρίσει, αλλά μάταια. Τώρα, ο Τούρκος Πρόεδρος ανοίγει τα σύνορα, ώστε οι πρόσφυγες να επιστρέψουν στην πατρίδα τους οικειοθελώς. Είναι μάλλον απίθανο αυτό να συμβεί τόσο γρήγορα όσο θα ήθελε ο Ερντογάν, αλλά οι συνθήκες του επιτρέπουν να πείσει τους υποστηρικτές του ότι λύνει το πρόβλημα.
