Της Βάνας Κουτρουλού
Στο αποκορύφωμα της προέλασης των ανταρτών στη Συρία, το 2015, ο Μπασάρ Αλ Άσαντ, έχοντας επίγνωση της αδυναμίας του στρατού του, εγκατέλειψε εδάφη που θεωρούνταν δευτερεύοντα, όπως το Ιντλίμπ, για να εδραιώσει καλύτερα τον έλεγχό του σε περιοχές μεγαλύτερης στρατηγικής σημασίας. Και η πόλη του Χαλεπίου κόπηκε στα δύο, ανάμεσα σε δύση και ανατολή, ανάμεσα στις δυνάμεις των πιστών στο καθεστώς και των ανταρτών αντιστοίχως.
Εννέα χρόνια αργότερα, η ιστορία επαναλαμβάνεται. Ο στρατός και οι σύμμαχοί του, το Ιράν και η Χεζμπολάχ του Λιβάνου δεν προέβαλαν αντίσταση στην αιφνιδιαστική επίθεση των ανταρτών. Υπό την ηγεσία της ριζοσπαστικής ισλαμιστικής οργάνωσης Hayat Tahrir Al-Sham (HTS), του αλλοτινού παρακλαδιού της Αλ Κάιντα στη Συρία, οι αντάρτες πήραν τον έλεγχο της πόλης. Τα καθεστωτικά στρατεύματα υποχώρησαν στην περιοχή που συνορεύει με τη Χάμα, με συριακά και ρωσικά μαχητικά να βομβαρδίζουν το Ιντλίμπ και το Χαλέπι.
Οι αντάρτες, που κατά τα φαινόμενα έχουν την υποστήριξη της Τουρκίας, έχουν εκμεταλλευτεί τη χρονική στιγμή: το φιλο-ιρανικό στρατόπεδο αποδυναμώνεται από τα πλήγματα που του προκάλεσε το Ισραήλ, στη Γάζα, τον Λίβανο και τη Συρία. Η Ρωσία, απασχολημένη με τον πόλεμό της στην Ουκρανία, δεν έχει πλέον τους ίδιους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους όπως στα μέσα της δεκαετίας του 2010, όταν ανέπτυξε τα MiG της στη βάση Hmeimim, στη συριακή ακτή.
Θα επιβιώσει το καθεστώς Άσαντ;
H επάνοδος των ανταρτών δεν ήταν απροσδόκητη και η επιβίωση του καθεστώτος Άσαντ εξαρτάται πλέον από τον συντονισμό και την αμοιβαία κατανόηση μεταξύ του Ιράν, της Ρωσίας και της Τουρκίας. Ο Άσαντ κατάφερε να παραμείνει στην εξουσία, χάρη στην παρέμβαση των ισχυρών Ρώσων και Ιρανών συμμάχων του.
Από το 2018, το καθεστώς Άσαντ έχει καταφέρει να ανακτήσει τον έλεγχο του 70% περίπου της χώρας. Ωστόσο, αγωνίζεται να διατηρήσει τον έλεγχο σε απομακρυσμένες περιοχές. Η Συρία συνεχίζει να αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές προκλήσεις και η κυβέρνηση δεν μπορεί να παρέχει ακόμη και βασικές υπηρεσίες όπως η ηλεκτροδότηση. Πολλές περιοχές υπό τον έλεγχο του καθεστώτος έχουν υπομείνει χρόνια χωρίς αξιόπιστη πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια, τροφοδοτώντας περαιτέρω τη δημόσια δυσαρέσκεια. Αυτή η δεινή κατάσταση έχει πυροδοτήσει διαμαρτυρίες σε περιοχές, που παραδοσιακά θεωρούνταν προπύργια του καθεστώτος.
Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν σημαίνει ότι η μοίρα του Άσαντ έχει κριθεί. Το καθεστώς έχει ακόμα τρόπους για να επιβιώσει. Πρέπει πρώτα και κύρια να διατηρήσει τον έλεγχό του στο πολιτικό κατεστημένο στη Δαμασκό. Οποιοδήποτε πραξικόπημα ή εσωτερική ανταρσία εντός του καθεστώτος του Μπάαθ, ειδικά ενώ αντιμετωπίζει μια μεγάλη απειλή από τους αντάρτες του βορρά, θα μπορούσε να οδηγήσει στην πλήρη κατάρρευση της κυβέρνησης.
Βραχυπρόθεσμα το καθεστώς του Άσαντ πρέπει να επιβραδύνει την προέλαση των ανταρτών και να σταθεροποιήσει τις γραμμές του μετώπου, ώστε το Ιράν και η Ρωσία να κερδίσουν χρόνο για να ενισχύσουν τις συριακές δυνάμεις. Τέτοιες ενισχύσεις θα μπορούσαν να είναι κρίσιμες για τον Άσαντ για να διατηρήσει την εξουσία του. Αν και η Δαμασκός είναι ακόμα περίπου 200 χιλιόμετρα μακριά από το μέτωπο, οι αντάρτες δεν έχουν παρά να προχωρήσουν περίπου 70 χιλιόμετρα προς τα νότια – και το καθεστώς στην πρωτεύουσα μπορεί να πέσει. Αυτό σχετίζεται με την στρατηγική σημασία των δύο πόλεων Χάμα και Χομς.
Εάν οι ισλαμιστές που υποστηρίζονται από την Άγκυρα καταλάβουν αυτές τις δύο πόλεις, θα αποκόψουν δύο περιοχές από την επιρροή του Άσαντ: την Ταρτούς και τη Λαττάκεια. Σε αυτές τις επαρχίες βρίσκονται οι ρωσικές βάσεις στη Συρία, οι στρατιώτες των οποίων στηρίζουν το καθεστώς της Δαμασκού.
Με άλλα λόγια, εάν η Χομς αλωθεί, το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ είναι πιθανό να καταρρεύσει. Το γνωρίζουν και οι προστάτιδες δυνάμεις που θέλουν να διατηρήσουν τον 59χρονο Άσαντ στην εξουσία. Ως εκ τούτου, συριακά και ρωσικά πολεμικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν στόχους στην Ιντλίμπ, την οποία κατέχουν οι αντάρτες, ενώ η Τεχεράνη στέλνει Σιίτες μαχητές στην περιοχή για να συνδράμουν τον συριακό στρατό.
