Γιώργος Βάμβουκας: Η Ελλάδα υπό το πέλμα ξένων πιστωτών

Γιώργος Βάμβουκας, Καθηγητής Οικονομικών και Οικονομετρίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Ο αρχαίος Έλληνας ποιητής Μέναδρος (340-290 π.Χ.) είχε διατυπώσει την ακόλουθη θυμόσοφη ρήση: «Τα δάνεια δούλους τους ελεύθερους ποιεί». Αντικείμενο του παρόντος άρθρου είναι η ανάλυση της πραγματικής κατάστασης των Δημοσίων Οικονομικών της Ελλάδας, όπως αυτή αποτυπώνεται από την εξέλιξη του Εθνικού Δημοσίου Χρέους στα χρόνια της μεταπολίτευσης και ιδίως κατά την περίοδο 2007-2023. Η επιλογή του δείγματος 2007-2023 οφείλεται στο αξιοσημείωτο γεγονός, ότι, κατά την διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου η άνοδος του δημοσίου χρέους της Ελλάδας είναι αχαλίνωτη σε συνθήκες εντυπωσιακής μείωσης του πραγματικού ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν).

Το “Εξωτερικό και το Εσωτερικό Δημόσιο Χρέος” συνθέτουν το “Εθνικό Δημόσιο Χρέος” μιας χώρας. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδας «το εξωτερικό χρέος καταγράφει τις υποχρεώσεις της Ελλάδος έναντι άλλων χωρών, κατανεμημένες κατά τομέα της οικονομίας, ήτοι Τράπεζα της Ελλάδος, εμπορικές τράπεζες λοιπά νομισματικά χρηματο​πιστωτικά ιδρύματα (εμπορικές τράπεζες, κ.λπ.), γενική κυβέρνηση και λοιποί τομείς». Οι υποχρεώσεις από επενδύσεις χαρτοφυλακίου σε μετοχές και οι άμεσες επενδύσεις δεν συμπεριλαμβάνονται στο εξωτερικό χρέος της χώρας. Σαφές είναι ότι το εξωτερικό χρέος συντίθεται από δανειακά κεφάλαια, που διάφοροι κρατικοί φορείς, οι εμπορικές τράπεζες, η Τράπεζα της Ελλάδας, κ.λπ., έχουν λάβει από ξένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα με την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου.

Από την άλλη μεριά, το “εσωτερικό δημόσιο χρέος” αποτελείται από δάνεια που το ελληνικό κράτος έχει εισπράξει από εγχώριες εμπορικές τράπεζες και διάφορους θεσμικούς επενδυτές σαν τους οργανισμούς κοινωνικής ασφάλισης. Επίσης, στο εσωτερικό δημόσιο χρέος αθροίζονται τα δάνεια που έχουν χορηγηθεί με την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου σε φορείς του ευρύτερου κρατικού τομέα. Επειδή εγγυητής του εσωτερικού και του εξωτερικού χρέους είναι το ελληνικό κράτος, συνάγεται ότι αυτές οι δύο κατηγορίες χρέους, δηλαδή το εσωτερικό και το εξωτερικό χρέος, συνθέτουν το συνολικό Εθνικό Δημόσιο Χρέος της Ελλάδας.

Τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στον πίνακα του κειμένου απεικονίζουν την εξέλιξη του εξωτερικού και του εσωτερικού δημοσίου χρέους, των κρατικών εγγυήσεων και άρα του συνολικού Εθνικού Δημοσίου Χρέους της Ελλάδας. Πηγή των στοιχείων είναι το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, η Τράπεζα της Ελλάδας και η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ). Τα στατιστικά δεδομένα καταδεικνύουν τις μεγάλες ευθύνες του μεταπολιτευτικού κομματικού συστήματος κυβερνητικής εξουσίας ως προς την κακοδιαχείριση των Δημοσίων Οικονομικών. Μετά το 1974 και ιδίως μετά το 1980 η άνοδος του συνολικού εξωτερικού και εσωτερικού δημοσίου χρέους της Ελλάδας είναι αχαλίνωτη και καθηλωτική.

Τα έτη 1974 και 1980 το εθνικό χρέος της Ελλάδας ανερχόταν αντίστοιχα σε 4,4 και 11,8 δις ευρώ. Την περίοδο 1980-2023, η εξέλιξη του λόγου εθνικού χρέους προς ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν)  συντελείται με αλματώδεις ρυθμούς. Ο λόγος εθνικού χρέους/ΑΕΠ από μόλις 22,6% το 1974 και 28,9% το 1980, εκσφενδονίζεται σε 212,8% το 2009 και 320,2% το 2023.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, το 2023 το εξωτερικό χρέος της Ελλάδας εκτιμάται σε 555,0 δις ευρώ. Παράλληλα, το 2023 το εσωτερικό δημόσιο χρέος ανήλθε σε 129,0 δις και οι εγγυήσεις του ελληνικού δημοσίου σε 28,7 δις ευρώ. Αν στο εξωτερικό αθροιστούν το εσωτερικό δημόσιο χρέος και οι εγγυήσεις, τότε το 2023 το συνολικό Εθνικό Χρέος της Ελλάδας προσδιορίζεται στο κολοσσιαίο ποσό των 712,7 δις ευρώ, αποτελώντας έτσι το 320,2% του ΑΕΠ!! Η στατιστική διαπίστωση ότι το 2023 το εξωτερικό χρέος αντιπροσώπευε το 77,9% του συνολικού εθνικού χρέους πιστοποιεί την πολιτικοοικονομική εξάρτηση της Ελλάδας από αλλότριους πιστωτές. Οι τύχες της Πατρίδας εναπόκεινται στη βούληση ξένων πιστωτών.

Συγκλονιστική είναι η παρατήρηση, ότι, μετά το 2007 η πτωτική τάση του πραγματικού ΑΕΠ συνοδεύεται από την ακατάσχετη άνοδο του δημοσίου χρέους της χώρας. Την περίοδο 2007-2023 το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε -21,6%, καθότι από 250,5 συρρικνώθηκε σε 196,3 δις ευρώ. Ταυτόχρονα την περίοδο αυτή, το Εθνικό Δημόσιο Χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ από 168,6% εκσφενδονίζεται σε 320,2%. Αν κάποιος ανατρέξει στις βάσεις δεδομένων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, θα διαπιστώσει ότι η Ελλάδα αποτελεί τη μοναδική χώρα της υφηλίου, που την περίοδο 2007-2023 η καθοδική τάση του πραγματικού ΑΕΠ εξελίσσεται σε συνθήκες συνεχούς αύξησης του δημοσίου χρέους.

Στους υπολογισμούς μας δεν λαμβάνουμε υπόψη την Βενεζουέλα. Τα τελευταία χρόνια το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και άλλοι έγκυροι διεθνείς οργανισμοί παραγωγής στατιστικών στοιχείων, λόγω του υπερπληθωρισμού που πλήττει την οικονομία της Βενεζουέλας, έχουν σταματήσει την δημοσίευση  εθνικολογιστικών στοιχείων για τη συγκεκριμένη χώρα.

Υπόψη ότι στο επίσημο Εθνικό Δημόσιο Χρέος της Ελλάδας, το Υπουργείο Οικονομικών δεν συνυπολογίζει το Βραχυπρόθεσμο Χρέος της Κεντρικής Διοίκησης. Μετά το 2011 το Βραχυπρόθεσμο Χρέος της Κεντρικής αποτελείται από έντοκα γραμμάτια του ελληνικού δημοσίου που αφορούν συναλλαγές repos (Repurchase Agreements-Συμφωνίες Επαναγοράς). Την περίοδο 2007-2023, το βραχυπρόθεσμο δημόσιο χρέος από μόλις 25,2 εκτινάσσεται σε 1.586,1 δις ευρώ.

Οι αριθμοί είναι εξωπραγματικοί και προκαλούν ίλιγγο. Τα αδιάσειστα στοιχεία του πίνακα αποδεικνύουν, ότι, ναι μεν το δημόσιο χρέος της Ελλάδας είναι θεόρατο, ωστόσο ουδείς γνωρίζει ποιο είναι το πραγματικό του μέγεθος. Καθεστωτικοί προπαγανδιστικοί μηχανισμοί, με την εφαρμογή αδίστακτων επικοινωνιακών πρακτικών, επιδιώκουν τον αποπροσανατολισμό των Ελλήνων από τα τρέχοντα καυτά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα.

Οι Έλληνες πολίτες που υφίστανται τα δεινά της ανεργίας, της συρρίκνωσης του πραγματικού εισοδήματός τους, της κατακρεούργησης των συντάξεων, της απαξίωσης των επιχειρήσεών τους, του ανελέητου  φοροκυνηγητού, της απώλειας των κατοικιών τους, κ.ο.κ., εξοργίζονται και αγανακτούν για τις πλύσεις εγκεφάλου που κατά ριπάς δέχονται από τα καθεστωτικά κέντρα παραπληροφόρησης. Νοικοκυριά και επιχειρήσεις  εξακολουθούν να υπερφορολογούνται για να εξυπηρετείται το κολοσσιαίο εθνικό χρέος που ανεπαρκή πολιτικά πρόσωπα δημιούργησαν. Η χρεοκοπία του 2009 και η υποταγή της Ελλάδας τον Μάιο του 2010 στη μπότα του δυνάστη των μνημονίων, φαίνεται ότι δεν συνέτισε τα κόμματα κυβερνητικής εξουσίας και τους θεσιθήρες, οι οποίοι στα χρόνια της μεταπολίτευσης διαχειρίζονται τα Δημόσια Οικονομικά.

Όταν οι κρατικές δαπάνες είναι μεγαλύτερες των εσόδων, τότε ο κρατικός  προϋπολογισμός έχει έλλειμμα. Σαφές είναι ότι το έλλειμμα αποτελεί μέρος της κρατικής δαπάνης. Η χρηματοδότηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων γίνεται μέσω των “πιστωτικών εσόδων”, δηλαδή με την προσφυγή της χώρας σε εσωτερικό και εξωτερικό δανεισμό, επιφέροντας έτσι την άνοδο του δημοσίου χρέους. Όταν οι πελώριες κρατικές δαπάνες οφείλονται σε λανθασμένες πολιτικές αχρείων και διεφθαρμένων πολιτικών προσώπων, όπως είναι οι καθοδηγούμενες υπερβάσεις στις δαπάνες δημοσίων έργων, οι μεθοδευμένες υπερτιμολογήσεις στις κρατικές προμήθειες (φάρμακα, στρατιωτικό υλικό, αναλώσιμα, κ.ά.), οι μίζες που κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες καταβάλλουν στους καρεκλοκένταυρους της κρατικής εξουσίας, κ.λπ., αναπόφευκτα δημιουργούνται δημοσιονομικά ελλείμματα και κρατικά χρέη που εμφανώς οφείλονται στην διαφθορά και την αυθαιρεσία της κυβερνητικής εξουσίας.

Για παράδειγμα, το μετρό Αθηνών είχε αρχικό κόστος κατασκευής 300 δις δραχμές και το τελικό κόστος υπερέβη τα 1.000 δις δραχμές. Τα έργα για την διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων στη χώρα μας το 2004 κόστισαν  τουλάχιστον 30 δις ευρώ, παρότι το 1996 το αρχικό συνολικό τους κόστος προσδιοριζόταν περίπου σε 6,5 δις ευρώ. Το φαγοπότι στο κύκλωμα των φαρμάκων, στα εξοπλιστικά προγράμματα (υποβρύχια, πυραυλικά συστήματα, κ.ά), στο κύκλωμα των πηγών ενέργειας, κ.ο.κ., εκτιμώνται σε πολλά δις ευρώ.  Πάμπολλα τα παραδείγματα της διαφθοράς, της διαπλοκής και της ασυδοσίας, που θα μπορούσαν να απαριθμηθούν αναφορικά με τις εκκωφαντικές υπερβάσεις των κρατικών δαπανών στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης.

Οι υπερβάσεις των δημοσίων δαπανών ευθύνονται για την υπερδιόγκωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Κρατικά ελλείμματα τα οποία στη συνέχεια προκαλούν την αχαλίνωτη αύξηση του δημοσίου χρέους της Ελλάδας. Τα στοιχεία του πίνακα πιστοποιούν ότι η Ελλάδα είναι χρεοκοπημένη. Το δημόσιο χρέος αυξάνεται αλματωδώς και είναι μη βιώσιμο. Η Ελλάδα δύναται σήμερα να ανταπεξέλθει σε ετήσιες δαπάνες τοκοχρεολυσίων που υπερβαίνουν τα 70 δις ευρώ; Ασφαλώς όχι! Κόμματα κυβερνητικής εξουσίας έβαλαν συνειδητά την Πατρίδα υπό το πέλμα αλλότριων πιστωτών. Η Ελλάδα κατάντησε ένα απέραντο αεροπλανοφόρο των ΗΠΑ. Ουσιαστικά οι ΗΠΑ αποτελούν την εγγυήτρια δύναμη για την αποπληρωμή του θεόρατου δημοσίου χρέους της Ελλάδας.

Οι ευθύνες όλων των κυβερνήσεων της περιόδου 2009-2023 είναι εμφανείς και τεράστιες. Έβαλαν την ελληνική κοινωνία στη μέγγενη των μνημονίων, υποστηρίζοντας ότι τα μνημόνια θα επίλυαν το γόρδιο δεσμό του δημοσίου χρέους και το χρέος θα γινόταν βιώσιμο. Εν τούτοις, το Εθνικό Δημόσιο Χρέος εξακολουθεί να καλπάζει με αχαλίνωτους ρυθμούς σε συνθήκες πτωτικής τάσης του πραγματικού ΑΕΠ. Η σοφή ρήση του  Σόλωνα  (639-559 π.Χ.) είναι διαχρονικά επίκαιρη: «Όταν ο άνθρωπος δανείζεται, σκλαβώνεται».

Εθνικό Δημόσιο Χρέος της Ελλάδας (σε δις ευρώ, €)

Παρατηρήσεις: Πηγή των στοιχείων είναι το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους,  η ΕΛΣΤΑΤ και η Τράπεζα της Ελλάδας. Το εσωτερικό χρέος αφορά το «εσωτερικό δημόσιο χρέος» της Ελλάδας. Το ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) απεικονίζεται σε τρέχουσες τιμές. Το Βραχυπρόθεσμο Δημόσιο Χρέος αντιπροσωπεύει το Χρέος της Κεντρικής Διοίκησης. Μετά το 2011 το Βραχυπρόθεσμο Χρέος της Κεντρικής αποτελείται από έντοκα γραμμάτια του ελληνικού δημοσίου τα οποία αφορούν συναλλαγές repos (Repurchase Agreements-Συμφωνίες Επαναγοράς). Μετά το 2011 το Βραχυπρόθεσμο Δημόσιο Χρέος που προκύπτει από συναλλαγές repos δεν συνυπολογίζεται στο επίσημο Δημόσιο Χρέος της Ελλάδας. Τα στοιχεία του 2023 βασίζονται σε εκτιμήσεις.