Του Ιωάννη Χρ. Ιακωβίδη*
Από τις εκδόσεις «Στοχαστής», το περιοδικό «Τετράδια» και το «ΕΡΜΑ» παρουσιάστηκε στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Ιδρύματος Μακαρίου Γ΄, της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου, το περιοδικό Τετράδια πολιτικού διαλόγου έρευνας και κριτικής, τεύχος 85-87, Άνοιξη – Φθινόπωρο 2024, Αφιέρωμα στα 50 χρόνια από την τουρκική Εισβολή στην Κύπρο, Αθήνα: Στοχαστής, Μάρτιος 2024. Οι Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου κ.κ. Γεώργιος και Λουκάς Αξελός, Συγγραφέας -Διευθυντής των εκδόσεων «Στοχαστής» και του περιοδικού «Τετράδια» αναφέρθηκαν στο περιεχόμενο του τόμου. Συντόνισε ο Δημοσιογράφος, Κώστας Βενιζέλος.
Παρατίθενται αποσπάσματα από την εμπεριστατωμένη ομιλία του Λουκά Αξελού. (Το πλήρες κείμενο είναι αναρτημένο εις «Το φοβικό σύνδρομο δεν έσωσε ποτέ το θύμα… Η ήττα του 1974, δεν είναι δικαιολογία για αποδοχή της υποταγής: Η εξαιρετική ομιλία του Λουκά Αξελού στη Λευκωσία», στο https://hellasjournal.com, 23 Ιουνίου 2024.
«Είμαι ιδιαίτερα συγκινημένος, γιατί βρίσκομαι ανάμεσά σας και θέλω να σας ευχαριστήσω για την συμμετοχή σας, όπως θέλω, επίσης, να ευχαριστήσω ειλικρινά τους διοργανωτές της εκδήλωσης αυτής και ιδιαίτερα τους αγαπητούς φίλους και συντρόφους Πέτρο Παπαπολυβίου και Κώστα Βενιζέλο, αλλά και το βιβλιοπωλείο ΕΡΜΑ, για την σημαντική βοήθειά τους στην παρουσίαση του αφιερώματος αυτού.
Η ομιλία μου αυτή δεν φιλοδοξεί να προσθέσει κάτι το καινούργιο στην μέχρι σήμερα έρευνα γύρω από το Κυπριακό. Στηρίζεται όμως στο πραγματικό γεγονός ότι η διαρκής ενασχόλησή μου επί μισόν και πλέον αιώνα γύρω από το υπ΄ αρ. 1 Εθνικό μας Ζήτημα, με οδηγεί στην διαπίστωση ότι, αν και τα πλείστα από τα όσα ζητήματα το συγκροτούν έχουν εξαντλητικά αναλυθεί και αποκαλυφθεί στις πραγματικές τους διαστάσεις, εξακολουθούν να αποτελούν, όταν δεν παρακάμπτονται ή αποσιωπώνται, ζητούμενο από ένα σημαντικό τμήμα του πολιτικού και επιστημονικού κόσμου. Η εθνική ταυτότητα του λαού μας στην Κύπρο είναι πέρα από κάθε αμφιβολία ελληνική, και δεν μπορεί παρά να αναζητιέται στον μεσογειακό χώρο, και προπαντός στην σύνδεσή της με την υπόλοιπη Ελλάδα.
Είναι χαρακτηριστικό της συνείδησης που είχε σύμπας ο Ελληνισμός για την ελληνικότητα της νήσου, το Μνημόνιο του Ιωάννη Καποδίστρια στην διάσκεψη των πρεσβευτών στον Πόρο τον Σεπτέμβριο του 1828, όπου σαφώς διατυπώνεται πως η Κύπρος ανήκει μαζί με τα άλλα μας νησιά στο σύνολο που πρέπει να νοείται με τον όρο Ελλάς, αφού “η ιστορία και τα μνημεία της αρχαιότητας, όλα εν ενί λόγω επιμαρτυρούσιν ότι είναι της Ελλάδος διαμερίσματα».(…)”
Το 1955 ξέσπασε στην Κύπρο υπό την ηγεσία της ΕΟΚΑ “η τελευταία ελληνική επανάσταση [με την οποία] ολοκληρώθηκε και ο κύκλος του αλυτρωτισμού και των μεγαλοϊδεατικών οραμάτων που είχαν γεννηθεί με την ίδρυση του ανεξάρτητου κράτους, το 1830”, όπως σημειώνει ο Πέτρος Παπαπολυβίου. Η άδοξη κατάληξη του εθνικοενωτικού αγώνα των Ελλήνων της Κύπρου και η αναγκαστική αναδίπλωση, με την δημιουργία ενός ημιανεξάρτητου και με πολλαπλές εγγυήσεις-δεσμεύσεις κράτους, που προέκυψε από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου, βαραίνουν αποφασιστικά στην σύγχρονη κυπριακή πραγματικότητα. Η συγκρότηση σε κράτος δεν συνεπαγόταν λοιπόν πλήρη εθνική απελευθέρωση• αβίαστη δηλαδή ανάδειξη των κυρίαρχων εθνικών-πολιτισμικών στοιχείων σε αδιαμφισβήτητα τεκμήρια της νέας πολιτικής ταυτότητας.
Η καταστρατήγηση των δικαιωμάτων της ελληνοκυπριακής πλειοψηφίας του 82% και η συστηματική προσπάθεια αναγόρευσης της τουρκοκυπριακής μειονότητας του 18% σε ρυθμιστή της τύχης της Κύπρου, ανέτρεψε τα δεδομένα εκτροχιάζοντας το Κυπριακό από τον δρόμο της αυτοδιάθεσης εμπλέκοντάς το, χάρη και στα απανωτά σφάλματα της ελληνικής πλευράς, στην καθ’ όλου, ελληνοτουρκική διαμάχη. Το 1974 η Τουρκία εισέβαλε βίαια και κατέλαβε το 40% της νήσου, καταλύοντας την εδαφική ακεραιότητα ενός κράτους μέλους των Ηνωμένων Εθνών. Το 1983 ανακηρύχθηκε το κατεχόμενο τμήμα σε “Τουρκοκυπριακό κράτος”.
Είναι το Κυπριακό μια διαφορά δύο κοινοτήτων ή το πρόβλημα υφίσταται λόγω άρνησης του δικαιώματος στην αυτοδιάθεση και ανοιχτών εξωτερικών επεμβάσεων μιας επεκτατικής δύναμης που στρατηγικό της στόχο έχει την ολοκληρωτική κατάληψη του νησιού;(…) Η τουρκική εισβολή και οι φρικαλεότητες που την ακολούθησαν ανέσυραν τις πρόσφατες μνήμες του ξεριζωμού των Ελλήνων της Ίμβρου και Τενέδου, την συρρίκνωση – καταστροφή του Ελληνισμού της Πόλης, την Γενοκτονία των Ποντίων, την Μικρασιατική Καταστροφή, κλονίζοντας ανεπανόρθωτα την τουρκική αξιοπιστία και ανοίγοντας ένα βαθύ και ουσιαστικό χάσμα ανάμεσα στους δύο λαούς.
Έτσι αναπόφευκτα το Κυπριακό αποκτά μια καθοριστική διάσταση και ως στοιχείο πιλότος στις καθ’ όλου ελληνοτουρκικές σχέσεις.(…) “Η Κύπρος είναι ένα νησί που διαπερνά την Τουρκία σαν μαχαίρι. Είναι εξαιρετικά ζωτική από την άποψη της ασφάλειάς μας. Αυτό το νησί δεν πρέπει να βρίσκεται σε εχθρικά χέρια. Η ύπαρξη των Τούρκων στη Βόρεια Κύπρο είναι μια εγγύηση προς την κατεύθυνση αυτή”, επεσήμαινε σταθερά ο Τουργκούτ Οζάλ, συμπληρώνοντας τον Τουράν Γκιουνές που ήδη είχε αποσαφηνίσει ότι:“Η Κύπρος είναι τόσο πολύτιμη όσο το δεξί χέρι για μια χώρα που ενδιαφέρεται για την άμυνά της, ή τα επεκτατικά της σχέδια”.
Οι παραπάνω απόψεις αποτυπώνουν την σαφή τουρκική οπτική όπως την διατύπωσε ο Ορχάν Ερκανλί γράφοντας: “για την Τουρκία το Κυπριακό δεν είναι απλώς ένα θέμα διασφάλισης των ζωών των τουρκικών γενεών που διαβιούν στη νήσο.(…)” Είναι όλα τα παραπάνω που με εκπληκτική σαφήνεια συνοψίζει ο Αχμέτ Νταβούτογλου, όταν με πραγματικό στρατηγικό βάθος, αναλύει: “Η Κύπρος, που κατέχει μια κεντρική θέση παγκοσμίως από την άποψη της ίσης σχεδόν απόστασης που απέχει από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική, (…). Μια χώρα που παραμελεί την Κύπρο δεν είναι δυνατόν να έχει έναν αποφασιστικό λόγο στις παγκόσμιες και περιφερειακές πολιτικές. (…)” Τίποτα λιγότερο ή περισσότερο δεν λέει ως εκ τούτου ο Ταγίπ Ερντογάν, όταν απλώς επαναλαμβάνει ότι “η Τουρκία είναι μια χώρα που δεν αγνοεί την Κύπρο, για να μπορεί να είναι ενεργή στις παγκόσμιες και περιφερειακές πολιτικές”.(…)
Υπάρχει όμως ευρωπαϊκή χώρα που να έχει κατ’ ελάχιστον παραιτηθεί από αυτά που θεωρούνται απαράγραπτα εθνικά της δικαιώματα; Και γιατί οι αρχές του διεθνούς δικαίου θα πρέπει να εφαρμόζονται παντού πλην της Κύπρου; Αλήθεια ποια ευρωπαϊκή χώρα θα δεχόταν σήμερα το γεγονός της απαγόρευσης επανεγκατάστασης του πληθυσμού που εξεδιώχθη από τις πατρογονικές του εστίες, την παραβίαση – κατάργηση του δικαιώματος της ιδιοκτησίας, την απαγόρευση ελεύθερης διακίνησης ανάμεσα στις ζώνες του ίδιου κράτους, την στέρηση στο δικαίωμα στην κοινή οικογενειακή ζωή και παιδεία, την προσβολή του δικαιώματος των πολιτιστικών χώρων (αρχαία, βυζαντινά, νεότερα μνημεία, ναοί, κ.λπ.) και την προσβολή της θρησκευτικής ελευθερίας, όπως ολοφάνερα καταδεικνύει η συνειδητή καταστροφή, λεηλασία, αρπαγή, εγκατάλειψη ή αλλαγή του σκοπού λειτουργίας που έχει συμβεί στο σύνολο σχεδόν των πολυπληθών ναών και ναΐσκων της κατεχόμενης Κύπρου;(…)
Εξετάζοντας προσεκτικά το σύνολο των τουρκικών διεκδικήσεων στην Κύπρο και στο Αιγαίο, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η πραγμάτωσή τους ακυρώνει με τον πιο αποφασιστικό τρόπο τους όρους της εθνικής ανεξαρτησίας της Ελλάδας. Πολλές φορές έχω διερωτηθεί μήπως αποτελεί ακραίο υποκειμενισμό ή κινδυνολογία η πεποίθησή μου ότι ο Ελληνικός Κόσμος, οι Έλληνες, ο Ελληνισμός, η Ελλάδα και η Κύπρος αντιμετωπίζουν μείζονα εθνικά προβλήματα που, ξεκινώντας από την κατοχή της βόρειας Κύπρου, διαπερνούν το Καστελόριζο, το Αιγαίο, την Θράκη, την Μακεδονία, για να καταλήξουν στις συστηματικές προσπάθειες εξανδραποδισμού της ελληνικής εθνικής μειονότητας στην Βόρεια Ήπειρο;(…)
Σήμερα η Τουρκία ελέγχει μόνο τα κατεχόμενα. Η ελεύθερη Κύπρος, η Κυπριακή Δημοκρατία, όμως, υπάρχει θυμίζοντας ότι ο πόλεμος δεν έχει χαθεί. Ότι έχει ο καιρός γυρίσματα. Ποιος, λοιπόν, σοβαρός λόγος μας οδηγεί στο να είμαστε επισπεύδοντες; Ποια εθνική λογική επιτάσσει ότι η παραχώρηση ή η επιστροφή ενός ποσοστού εδάφους της τάξης του 5%-6% είναι ικανή να αντισταθμίσει την παράδοση ολόκληρης της Κύπρου στους Τούρκους επεκτατιστές;
Θα το επαναλάβω. Το φοβικό σύνδρομο δεν έσωσε ποτέ το θύμα. Το ότι είμαστε οι ηττημένοι του 1974 δεν αποτελεί δικαιολογία για αποδοχή της υποταγής. Σε τελευταία ανάλυση έρχεται σε σύγκρουση με το ξεκάθαρο διαχρονικό ΟΧΙ των Ελλήνων από τον Μαραθώνα και την Σαλαμίνα μέχρι τα έπη του 1821, 1940 και 1955.(…) Έχουμε στόχο και σκοπό να οδηγηθούμε στην ευθανασία; Ενδεχομένως με τα όσα ως Συβαρίτες ή Ποσειδωνιάτες δείχνουμε να επιδιώκουμε. Βεβαίως, η ιστορία έδειξε την δυνατότητα και άλλων επιλογών το 1955-1959, αλλά και το 2004 με την απόρριψη του θανατηφόρου Σχεδίου Ανάν».
*Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, φιλόλογος, ιστορικός , πολιτικός επιστήμων και συγγραφέας
