Ο θάνατος του δεν θα αλλάξει την ιρανική εξωτερική πολιτική
Της Βάνας Κουτρουλού
Kαθώς το Ιράν θρηνεί τον θάνατο του Προέδρου Ιμπραχίμ Ραΐσι και του Υπουργού Εξωτερικών Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν, που σκοτώθηκαν κατά την συντριβή του ελικοπτέρου που τους μετέφερε από το Αζερμπαϊτζάν, ο κόσμος παρακολουθεί στενά τις συνέπειες στις γεωπολιτικές ισορροπίες της Μέσης Ανατολής και τις επιπτώσεις στην εσωτερική πολιτική σκηνή.
Αν και ο θάνατος δύο ανώτερων Ιρανών αξιωματούχων είναι μια δραματική εξέλιξη σε μια εποχή που μαίνονται πολλαπλές συγκρούσεις στην περιοχή, πιθανότατα δεν θα επηρεάσει σημαντικά τις αποφάσεις για την εξωτερική πολιτική, που λαμβάνονται από τον ανώτατο πνευματικό ηγέτη, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.
Σύμφωνα με το άρθρο 131 του Συντάγματος του Ιράν, σε περίπτωση θανάτου του προέδρου, ο πρώτος αναπληρωτής αναλαμβάνει προσωρινά την προεδρία. Ο Μοχάμαντ Μοχμπέρ, έμπιστος του Χαμενεΐ, αναλαμβάνει τώρα αυτόν τον ρόλο. Οι εκλογές πρέπει να γίνουν εντός πενήντα ημερών.
Αλλαγή ισορροπιών στην εσωτερική πολιτική
Ο θάνατος του Ραΐσι βάζει τέλος σε μια σύντομη εποχή μετασχηματισμού στην ιρανική πολιτική που απείλησε να φέρει τη Μέση Ανατολή στα πρόθυρα περιφερειακού πολέμου, αποτελώντας παράλληλα την αρχή του πολιτικού διαγκωνισμού για τη πλήρωση της θέσης του.
Το καθεστώς εξάλλου ετοιμάζεται για αλλαγή τα επόμενα χρόνια λόγω και της προχωρημένης ηλικίας του 85χρονου Αγιατολάχ. Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι ο Ραΐσι είχε θεωρηθεί ως ο επικρατέστερος υποψήφιος για να διαδεχθεί τον Χαμενεΐ. Είχε τεράστια εμπειρία – κληρικός, πρώην δικαστής. Ο θάνατός του είναι πραγματικό σοκ για το πολιτικό σύστημα.
Η χώρα τώρα θα πρέπει να κάνει μία ενδοσκόπηση, «να στρέψει την προσοχή της στην εσωτερική πολιτική, καθώς ετοιμάζεται για νέες προεδρικές εκλογές», εκτιμά ο Μάικλ Μακόφσκι, ο Διευθύνων Σύμβουλος του Εβραϊκού Ινστιτούτου για την Εθνική Ασφάλεια της Αμερικής.
Οι ψηφοφόροι θα κληθούν στις κάλπες ξανά μόλις λίγους μήνες μετά τις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου, που αποκάλυψαν ένα ρεκόρ χαμηλής προσέλευσης μόλις 41%, σε μία χώρα που κάποτε υπερηφανευόταν για την ενθουσιώδη συμμετοχή των εκλογέων. Το ιρανικό πολιτικό σύστημα είναι ήδη σε μετάβαση. Μεταρρυθμιστές και μετριοπαθείς πολιτικοί αποκλείστηκαν από την πολιτική διαδικασία και το χάσμα ανάμεσα σκληροπυρηνικούς και υπερσυντηρητικούς στο κοινοβούλιο οδηγεί τη χώρα σε αχαρτογράφητα νερά.
Η σκληροπυρηνική γραμμή του Ραΐσι έδωσε την ευκαιρία σε επίδοξους δελφίνους, του σκληρού πυρήνα της Τεχεράνης, να αυξήσουν την επιρροή τους σε βάρος των πιο μετριοπαθών συντηρητικών, όπως ο πρόεδρος του ιρανικού Κοινοβουλίου, Μοχάμαντ Μπακέρ Καλιμπάφ με μακρά θητεία ως Δήμαρχος Τεχεράνης (2005-2017). Είναι τόσο φιλόδοξος που πιθανόν να θέσει ξανά υποψηφιότητα για την προεδρία. Πιθανός διάδοχος του 85χρονου Χαμενεΐ προβάλλει και ο 54χρονος γιος του, Μοτζταμπά Χαμενεΐ.
Κοινωνική αναταραχή;
Την ίδια ώρα, η ιρανική οικονομία παλεύει με τις συνέπειες των διεθνών κυρώσεων, καθώς και την κακοδιαχείριση και τη διαφθορά. Ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε στο 40%. Το εθνικό νόμισμα ριάλ υποχώρησε σε αξία.
Και στην ιρανική κοινωνία κάτω από τα ραντάρ της εξουσίας «βράζει» το κύμα διαμαρτυριών μετά τον θάνατο της 22χρονης Μαχσά Αμινί τον Σεπτέμβριο του 2022, της νεαρής Ιρανής κουρδικής καταγωγής που πέθανε ενώ είχε συλληφθεί από την αστυνομία ηθών για παραβίαση του νόμου «περί χιτζάμπ και αγνότητας».
Σύμφωνα με τους αναλυτές, όλα αυτά – η πολιτική αβεβαιότητα, η οικονομική δυσπραγία και το κίνημα διαμαρτυρίας θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια πανεθνική θρυαλλίδα.
Απαράλλακτη η εξωτερική πολιτική
Στην εξωτερική πολιτική δεν αναμένονται αλλαγές. Προς τα έξω, το Ιράν θα παρουσιάζεται ως μία υπολογίσιμη δύναμη που δεν μπορεί να παρακαμφθεί όχι μόνο με στρατιωτικές επιτυχίες αλλά και πολιτικές, όπως η εξομάλυνση των σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία και η ένταξη στην Ομάδα BRICS.
Θα εξακολουθήσει να επιταχύνει τον εμπλουτισμό ουρανίου για την ανάπτυξη του πυρηνικού προγράμματός του, επιβραδύνοντας τις διαπραγματεύσεις για το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (Joint Comprehensive Plan of Action – JCPOA) – μετά την απόσυρση των ΗΠΑ από τη συμφωνία το 2018.
Επίσης, το Ιράν θα συνεχίσει τον «πόλεμο φθοράς» μέσω πληρεξουσίων σε Συρία, Ιράκ και Υεμένη κατά των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023.
Το πιο θετικό σενάριο, σύμφωνα με τον Έιμος Χάρελ, στρατιωτικό αναλυτή, στην εφημερίδα Haaretz, είναι η κυβέρνηση στην Τεχεράνη «να ασχοληθεί περισσότερο με τα εσωτερικά ζητήματά της τώρα και να ασκήσει λιγότερη πίεση στη Χεζμπολάχ να διατηρήσει ένα ενεργό στρατιωτικό μέτωπο εναντίον των ισραηλινών δυνάμεων».
Μόλις τον περασμένο μήνα η Τεχεράνη έκανε επίδειξη ισχύος σε φίλους και εχθρούς προβαίνοντας σε μία καλά ενορχηστρωμένη και μετρημένη ευθεία πυραυλική επίθεση κατά του Ισραήλ, ως αντίποινα για τον βομβαρδισμό του προξενείου της στη Δαμασκό. Έτσι, παγίωσε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο τον ανταγωνισμό ενάντια στη Δύση στη Μέση Ανατολή, αλλά με αυτοσυγκράτηση.
