Η αναγνώριση της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία θα συνιστούσε μια ριζική ανατροπή στους κανόνες που διέπουν τη διεθνή τάξη των πραγμάτων και τις θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου, εκτιμούν ειδικοί στον τομέα του διεθνούς δικαίου και των διεθνών σχέσεων.
Η συγκεκριμένη κίνηση θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές αμφισβητήσεις για την ίδια την νομιμότητα της Κριμαίας ως ρωσικού εδάφους και για την ακεραιότητα των κανόνων που διέπουν τη διεθνή πολιτική σκηνή, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί μετά το 1945 με τη δημιουργία του ΟΗΕ. Η πρόσφατη αμερικανική πρόταση για την διευθέτηση της σύγκρουσης μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, η οποία προωθεί την ιδέα της αναγνώρισης της Κριμαίας ως ρωσικού εδάφους, έχει αναδείξει τη σημασία αυτού του θέματος.
Για τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, η αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας επί της Κριμαίας είναι αδιανόητη και δεν τίθεται θέμα να αποδεχτεί μια τέτοια αλλαγή. Ωστόσο, σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, μια τέτοια αναγνώριση θα ήταν μια σοβαρή παραβίαση των θεμελιωδών αρχών του διεθνούς δικαίου, οι οποίες στηρίζονται στην απαγόρευση της χρήσης βίας για την αλλαγή συνόρων και στην προστασία της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών.
Η Ιστορική Βάση του Διεθνούς Δικαίου: Το Δόγμα της Απαγόρευσης της Κατάκτησης
Από το 1945, το διεθνές δίκαιο έχει οικοδομηθεί πάνω στην απαγόρευση των επιθετικών πολέμων και στην αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών. Η τροποποίηση των συνόρων, σύμφωνα με την καθιερωμένη διεθνή πρακτική, δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα στρατιωτικών κατακτήσεων ή καταναγκαστικών συμφωνιών, αλλά πρέπει να επιτυγχάνεται μέσω ελεύθερης συναίνεσης και διαπραγματεύσεων. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Φίλιπς Ο’Μπράιεν του πανεπιστημίου του Σεντ Άντριους στη Σκωτία, τα τελευταία 80 χρόνια δεν υπήρξε καμία περίπτωση όπου μια χώρα κατάφερε να διευρύνει τα σύνορά της μέσω στρατιωτικής κατάληψης.
Ο Κίνδυνος Επιστροφής στο Δίκαιο της Κατάκτησης
Η αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία θα άνοιγε τον δρόμο για την επιστροφή του “δικαίου της κατάκτησης”, το οποίο ιστορικά είχε απορριφθεί μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως εξηγεί ο Ελί Τένενμπαουμ του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (IFRI), η αποδοχή μιας τέτοιας πρακτικής θα έστελνε το μήνυμα ότι είναι πλέον αποδεκτό για τις μεγάλες δυνάμεις να παραβιάζουν τις διεθνείς αρχές περί χρήσης δύναμης, κάτι που θα μπορούσε να έχει επικίνδυνες συνέπειες για την παγκόσμια ειρήνη. Επιπλέον, ο Λάουρι Μέλκσο, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Τάρτου στην Εσθονία, τονίζει ότι μια αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας θα ήταν μια “μεγάλη αλλαγή” για τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες μέχρι σήμερα υποστηρίζουν το δόγμα του μη αναγνωρισμού εδαφικών προσαρτήσεων μέσω στρατιωτικής δύναμης.
Η Θέση των ΗΠΑ και οι Επιπτώσεις στην Παγκόσμια Πολιτική Σκηνή
Το 2018, κατά την πρώτη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν δεσμευτεί να διατηρήσουν την πολιτική τους για την αποδοκιμασία της ρωσικής προσάρτησης της Κριμαίας, ενώ η απόφαση να αναγνωρίσουν την προσάρτηση της Κριμαίας θα ισοδυναμούσε με πλήρη ανατροπή αυτής της θέσης. Η αποδοχή αυτής της αναγνώρισης θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποσταθεροποίηση των διεθνών σχέσεων και να θέσει σε κίνδυνο τη διεθνή ειρήνη, δημιουργώντας ένα επικίνδυνο προηγούμενο για άλλες διενέξεις και αμφισβητήσεις συνόρων.
Πολιτικά Προβλήματα και Εδαφικές Διενέξεις στην Ευρώπη και τον Κόσμο
Οι συνέπειες μιας τέτοιας αναγνώρισης δεν θα περιορίζονταν μόνο στη Ρωσία και την Ουκρανία. Η αποδοχή της προσάρτησης της Κριμαίας θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για ανάλογες εδαφικές διεκδικήσεις και από άλλες χώρες. Για παράδειγμα, η Κίνα έχει εκφράσει διεκδικήσεις για ορισμένα εδάφη της Σιβηρίας, ενώ η Ουγγαρία αμφισβητεί τα σύνορα που διαμορφώθηκαν μετά τη Συνθήκη του Τριανόν το 1920, συνεχίζοντας να ζητά τροποποιήσεις στις περιοχές που θεωρεί ιστορικά δικά της εδάφη.
Μια Υπογραφή με Καταναγκασμό: Ποιες είναι οι Επιπτώσεις;
Αν η Ουκρανία αναγκαζόταν να υπογράψει μια συμφωνία με τη Ρωσία που θα περιλάμβανε την παραχώρηση της Κριμαίας, τότε το Κίεβο θα έπρεπε να τροποποιήσει το Σύνταγμά του και να προχωρήσει σε δημοψήφισμα για την επικύρωση της συμφωνίας. Σε περίπτωση που ο Ουκρανικός λαός εγκρίνει αυτή τη συμφωνία, θα παραμείνει το ζήτημα της αναγνώρισης της ρωσικής κυριαρχίας στη χερσόνησο, με κάθε κράτος να εκτιμά αν η υπογραφή αυτή έγινε κάτω από συνθήκες καταναγκασμού ή όχι.
Ο Διεθνής Αντίκτυπος: Η Υποδοχή της Ρωσικής Προσάρτησης και οι Επιπτώσεις στην Παγκόσμια Πολιτική
Η διεθνής κοινότητα, αν και δεν αναγνωρίζει τις ρωσικές προσαρτήσεις, παραμένει διχασμένη. Το Σεπτέμβριο του 2022, η Ρωσία προχώρησε στην «ντε φάκτο» προσάρτηση τεσσάρων ακόμη περιοχών της Ουκρανίας, δημιουργώντας ένα ζήτημα που ακόμα δεν έχει αντιμετωπιστεί πλήρως από τη διεθνή κοινότητα. Ειδικοί θεωρούν ότι η παραχώρηση της Κριμαίας στην Ρωσία θα ήταν ένα καταστροφικό προηγούμενο για την Ουκρανία και άλλες χώρες που ενδέχεται να βρεθούν σε παρόμοιες καταστάσεις. Στην περίπτωση αυτή, η Ρωσία θα μπορούσε να επιδιώξει να αναγνωριστεί η κατοχή και άλλων περιοχών, επιδεινώνοντας τις διενέξεις και τονίζοντας την ανάγκη για μια πιο σταθερή και προβλέψιμη διεθνή τάξη.
