Του Ιωάννη Χρ. Ιακωβίδη*
Στο Βρετανικό Μουσείο εκτίθενται τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, τα οποία αποτελούν περίπου το 50% από το σύνολο του σωζόμενου σήμερα γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα ενώ το άλλο 45% φιλοξενείται στην Αθήνα. Το γλυπτά του Παρθενώνα δημιουργήθηκαν ως συμβολικά και αρχιτεκτονικά μέρη του ναού της Αθηνάς ο οποίος ανεγέρθηκετον 5ο αι. π.Χ.
Η Πομπή των Παναθηναίων απεικονίζεται στη ζωφόρο. Στις μετόπες εικονίζονται: στην ανατολική πλευρά η Γιγαντομαχία, στη δυτική η Αμαζονομαχία, στη βόρεια ο Τρωικός Πόλεμος και στη νότια η μάχη ανάμεσα σε Κενταύρους και Λαπίθες. Υπάρχει ακόμη η αναπαράσταση της γεννήσεως της Αθηνάς στο ανατολικό αέτωμα ενώ στο δυτικό της διαμάχης της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα για την άσκηση κηδεμονίας επί της πόλεως των Αθηνών.
Επί 2. 500 έτη, ο Παρθενώνας αποτελεί το κυριότερο μνημείο- σύμβολο και έκφραση της αρμονίας, φιλοσοφίας και δημοκρατίας του Δυτικού Πολιτισμού. Το μνημείο αυτό επελέγη εκ μέρους της UNESCO ως έμβλημά της και συμπεριελήφθη ταυτόχρονα ο αρχαιολογικός χώρος της Ακροπόλεως στον κατάλογο των μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ο Παρθενώνας είναι η πρώτη -κατά σειρά- εγγραφή στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς. («Τα γλυπτά που λείπουν από τον Παρθενώνα»…)
Ο Τόμας Μπρους, 7ος Κόμης του Έλγιν (Thomas Bruce, 7th Earl of Elgin, (Σκωτία, 1766 – Παρίσι, 1841) υπήρξε Βρετανός διπλωμάτης και πρεσβευτής της Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη (1799 – 1803 ). («Τόμας Μπρους, 7ος κόμης του Έλγιν»…)
Τα συνεργεία του Έλγιν ανέπτυξαν τη δράση τους από το 1801 έως το 1804 στην Ακρόπολη και προξένησαν μεγάλες φθορές στο ίδιο το μνημείο και στα γλυπτά, διότι κατά τη διάρκεια της αφαιρέσεώς τους είχαν υποστεί σημαντικές ζημιές και τα ευρισκόμενα πλησίον αρχιτεκτονικά μέλη. Το μπρίκι του Elgin «Mentor» βυθίστηκε πλησίον των Κυθήρων μαζί με το φορτίο του, 16 κιβώτια με γλυπτά, που έμειναν επί δύο έτη στον πυθμένα της θάλασσας, μέχρι που τα ανέσυραν Συμιακοί και Καλύμνιοι δύτες. Η φρεγάτα «Cambian» μετέφερε άλλα κιβώτια , αλλά ναυάγησε και εξαφανίσθηκε κοντά στη Γραμπούσα. Τα μάρμαρα φυλάχθηκαν σε διάφορες αποθήκες στο Λονδίνο, διότι ο Έλγιν απώλεσε την περιουσία του, έχοντας δαπανήσει τεράστια ποσά για δωροδοκίες σε Τούρκους αξιωματούχους, τη μεταφορά των γλυπτών και τα συνεργεία. Το βρετανικό κράτος υποθήκευσε τη «συλλογή» του ΄Ελγιν την οποία πώλησε σε αυτό στην τιμή των £35.000.( Γιάννης Ράγκος…- «Τόμας Μπρους…»)
O Horace Smith (1779- 1849), Άγγλος ποιητής, αποκαλούσε τον Έλγιν «ληστή των μαρμάρων» και ο Lord Byron «πλιατσικολόγο». Η Μελίνα Μερκούρη , υπουργός Πολιτισμού (1981-1989 και 1993-1994), είχε δηλώσει το 1986, στην Οξφόρδη, παρόντος, μάλιστα, του Μπόρις Τζόνσον, μετέπειτα πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου , ότι «δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα». («Η ιστορική ομιλία της Μελίνας Μερκούρη … »-Μπαμπινιώτης )
Ο πρόεδρος του Μουσείου, Τζορτζ Όσμπορν και ο νέος προϊστάμενός του, Νίκολας Κάλιναν, τάσσονται υπέρ ενός μακροπρόθεσμου δανεισμού των Γλυπτών στο ελληνικό κράτος , ίσως με την προϋπόθεση της δυνατότητας του Μουσείου να δανεισθεί άλλες αρχαιότητες από την Ελλάδα ως αντάλλαγμα.( «Economist:…»
Η Ελλάδα , θέλοντας να συνεργασθεί με το Ηνωμένο Βασίλειο, προτείνει να εκτεθούν τα γλυπτά του μνημείου στην ειδική αίθουσα του Νέου Μουσείου της Ακροπόλεως. («Τα γλυπτά που λείπουν από τον Παρθενώνα»…)
Χαρακτηριστικές είναι οι επισημάνσεις του Κύπριου Ευρωβουλευτή, Κώστα Μαυρίδη, μετά την επίσκεψή του στο Βρετανικό Μουσείο στα τέλη του Δεκεμβρίου του 2024, που, μεταξύ άλλων, τονίζει: «(…) Εκεί που η καρδιά σπαράζει είναι, όταν το βλέμμα αντικρίζει την Καρυάτιδα, την έκτη κόρη που υποβάσταζε την οροφή στο Ερέχθειο της Ακρόπολης των Αθηνών. Βρίσκεται εκεί στο Λονδίνο ολόρθη και αμίλητη, λαχταρώντας ελληνικό φως, καθώς χιλιάδες επισκέπτες περνούν από μπροστά της καθημερινά κι όπου Έλληνες και μη, εκφράζουν το αίτημα για επιστροφή της. Συχνά, ελληνόπουλα στέκονται εκεί, καλώντας την να την επιστρέψουν σπίτι της, στις άλλες πέντε “αδελφές” της που μαζί κρατούσαν και διακοσμούσαν το Ερέχθειο στην Αθήνα. Αυτή τη φορά, δύο αδελφάκια από Κύπρο, κάλεσαν κι αυτά να πάρουν την Καρυάτιδα στην Αθήνα. Όλη η οργή και υπερηφάνεια τους για την Καρυάτιδα που απέκοψε ο Έλγιν, χώρεσε σε ένα δάκρυ.
Ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, αυτός ο υπέροχος αγωνιστής του 1821, το περιγράφει τόσο όμορφα με την λαϊκή κι αυθεντική λαλιά του στα «Απομνημονεύματά» του: «Είχα δύο αγάλματα περίφημα, μια γυναίκα κι ένα βασιλόπουλο, ατόφια – φαίνονταν οι φλέβες, τόσην εντέλειαν είχαν. Όταν χάλασαν τον Πόρο, τα ΄χαν πάρει κάτι στρατιώτες, και στ’ Άργος θα τα πουλούσαν κάτι Ευρωπαίων, χίλια τάλαρα γύρευαν. (…) Πήρα τους στρατιώτες, τους μίλησα: “Αυτά και δέκα χιλιάδες τάλαρα να σας δώσουνε, να μη καταδεχτείτε να βγουν από την πατρίδα μας. Γι’ αυτά πολεμήσαμε”.
Σήμερα, στο κατεχόμενο μέρος της Κύπρου, έδαφος της ΕΕ, συνεχίζεται η πολιτισμική γενοκτονία με λεηλασία και καταστροφή ελληνικών και χριστιανικών μνημείων και ιερών… Και για αυτά αγωνιζόμαστε!» (Κώστας Μαυρίδης, «Μια Καρυάτιδα…»)
Βλ. ενδεικτικά:
-«Economist: Τα Γλυπτά του Παρθενώνα ενδέχεται να επιστρέψουν στην Ελλάδα το 2025»,στο https://www.naftemporiki.gr, 20 Νοεμβρίου 2024
-«Η ιστορική ομιλία της Μελίνας Μερκούρη για τα Γλυπτά του Παρθενώνα», 29 Νοε 2023
– Κεφαλληναίου Ευγενία, Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα και το Κατηγορώ του Μπάυρον, Αθήνα: Ολκός, Μάρτιος 2003
– Κόρκα Ε. Η Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα, Υπουργείο Πολιτισμού-Αθήνα: Καπόν, Α΄ έκδ. 2002 και Β΄έκδ. 2003
–Κώττη Αγγελική, «Πρωτοβουλία της Ελλάδας στον ΟΗΕ κατά της αρχαιοκαπηλίας», https://www.liberal.gr, 7 Δεκ 2021
– Μαυρίδης Κώστας ,«Μια Καρυάτιδα στο Λονδίνο λαχταρά ελληνικό φως», στο https://www.philenews.com, 4 Ιανουαρίου 2025
– Μπαμπινιώτης Δ. Γεώργιος, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας, 1998, σελ. 590: « Είναι λάθος να ονομάζουμε “ελγίνεια” (σαν να ανήκαν… στον Έλγιν) τα “μάρμαρα” ή καλύτερα τα “γλυπτά ”του Παρθενώνα που βρίσκονται κυρίως στο αρχαιολογικό μουσείο του Λονδίνου. Μ΄ αυτόν τον τρόπο η σύληση θα χρησιμοποιόταν ( γλωσσικά) ως κτήση!»
– Ράγκος Γιάννης, «Ο λόρδος ΄Ελγιν και το ναυάγιο του “Μέντορα” », στο https://www.protothema.gr, 6 Νοε 2014
– Σπετσιέρη- Χωρέμη Άλκηστις, Τα Γλυπτά του Παρθενώνα, Αθήνα : Έφεσος, Μάιος 2009
-«Τα γλυπτά που λείπουν από τον Παρθενώνα», στο ttps://www.culture.gov.gr
-«Τόμας Μπρους, 7ος κόμης του Έλγιν», στο https://el.wikipedia.org
*Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, φιλόλογος, ιστορικός , πολιτικός επιστήμων και συγγραφέας
