Του Σπύρου Σουρμελίδη
Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ως υποψήφιος αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ, είχε παρουσιάσει ολοκληρωμένη πλατφόρμα για το πως βλέπει το κόμμα, για το πως πρέπει να λειτουργεί.
Ο Κασσελάκης όχι!
Την ίδια στιγμή, αυτό που ενδιαφέρει τους ψηφοφόρους είναι η χρησιμότητα του κόμματος, ιδίως η δυνατότητα του, να ξαναέρθει στην εξουσία. Είτε ως ΣΥΡΙΖΑ, είτε ως iSYRIZA, ακόμα και ως Robin Hood…
Δεν υποστηρίζουμε οτι τα πολιτικά κόμματα έχουν πεθάνει, ή ανιστόρητες θεωρίες οπως “Το τέλος της Ιστορίας” ή “Το τέλος των ιδεολογιών”. Τα πολιτικά κόμματα όμως όπως τα ξέραμε έχουν τελειώσει, έχουν κλείσει τον κύκλο τους. Γιατί των ανθρώπων οι κοινότητες, επικοινωνούν αλλιώς, οργανώνονται αλλιώς, παράγουν ιδέες αλλιώς, χρησιμοποιούν άλλα ΔΙΚΤΥΑ. Και είναι αυτό που δυστυχώς δεν δείχνουν να έχουν αντιληφθεί στον ΣΥΡΙΖΑ.
Tσακώνονται για ένα κόμμα. Για τον χαρακτήρα του, για την ταυτότητα του, για την ιστορία του και αν αυτή θα συνεχιστεί. Τσακώνεται η μία πλευρά, αυτών που διαφωνούν με τον Στέφανο Κασσελάκη.
Οσοι στον ΣΥΡΙΖΑ, είδαν τον περασμένο Σεπτέμβριο να τους πέφτει “ο ουρανός στο κεφάλι”, με την μορφή του Κασσελάκη, είναι τα στελέχη που βρίσκονται πολλά χρόνια στην πολιτική, στον χώρο και σε κόμματα της Αριστεράς, όσοι έχουν αφιερώσει τη ζωή τους σε όλα αυτά. Τσακώνονται δεκαετίες για κάθε λέξη του καταστατικού ή της ιδεολογίας τους. Δίνουν μάχες, για να κρατήσουν το Κόμμα στην σωστή γραμμή, και πάντα για να το κρατήσουν εν ζωή. Οι μάχες για το κόμμα και με το κόμμα, εναντίον των άλλων κομμάτων, δεν τους έδωσαν την δυνατότητα να ξανακοιτάξουν τον περίγυρο, το τερέν, μέσα στο οποίο διεξάγονται πλέον οι μάχες.
Το έκανε ο Μακρόν, το έκανε η Μελόνι, το έκανε ο Τραμπ, το έκανε και ο Μητσοτάκης, ακόμα και οι Αναστασιάδης-Χριστοδουλίδης στην Κύπρο.
Οι μειοψηφικές απόψεις, η χαμένη πολιτική ηγεμονία
Η Αριστερά στην Ελλάδα, όπως και σ όλη την Ευρώπη, υποχωρεί, επειδή οι απόψεις της είναι μειοψηφικές. Έχει χάσει την πολιτική ηγεμονία, σε ένα περιβάλλον που τείνει να γίνει δυστοπικό. Ειδικά οι κοινωνίες της Δύσης (Αμερική -Ευρώπη) αμύνονται, βλέποντας ότι χάνουν την πρωτοκαθεδρία στον κόσμο. Χάνουν πλούτο, χάνουν τη ζωή με δυνατότητες και με διαρκώς νέες ελπίδες για καλυτέρευση, όπως έμαθαν μετά το 1945. Η παγκοσμιοποίηση την οποία πανηγύρισαν έγινε μπούμερανγκ, ο πλούτος και οι ευκαιρίες διαμοιράζονται σε όλο τον πλανήτη, με κερδισμένη κυρίως την Άπω Ανατολή. Οι ευρωπαίοι γίνονται συντηρητικοί, σε μια προσπάθεια να κρατήσουν τα κεκτημένα τους.
Στους ευρωπαίους φταίνε σχεδόν τα πάντα, οι μετανάστες, οι μουσουλμάνοι, οι εβραίοι, οι άλλοι ευρωπαίοι, οι κακοί συμπολίτες τους, οι κυβερνήσεις, οι ιδεολογίες και πάει λέγοντας.
Η Αριστερά, όταν πάει κόντρα σ αυτό το ρεύμα , χάνει δυνάμεις, όταν πάει με το ρεύμα, εμφανίζεται να συμβιβάζεται, γεγονός που προκαλεί ενοχικά σύνδρομα.
Διαμορφώνονται λοιπόν συνθήκες εσωτερικής αντιπαλότητας.
Στην Ελλάδα το ζήσαμε (και το ζούμε) στον ΣΥΡΙΖΑ με την προσθήκη της χρεοκοπίας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ ανέλαβε να δώσει τέλος στα πτωχευτικά συμβόλαια (μνημόνια), με μεγάλο κόστος για τους πολίτες. Η δραματική εμπειρία (χρεοκοπία-μνημόνιο συν την Συμφωνία των Πρεσπών), πέρα από το πολιτικό κόστος, προκάλεσε εσωτερικές τριβές για την πορεία την επόμενη μέρα.
Και εδώ οι σύντροφοι σκόνταψαν. Το επόμενο βήμα αποδείχθηκε πιο δύσκολο από το προηγούμενο.
Ο στίβος της αντιπαράθεσης δεν είχε πλέον μαύρο- άσπρο (χρεοκοπία – έξοδος), ήταν ο στίβος που αντιμετωπίζει σήμερα όλη η Ευρώπη. Ο κ. Μητσοτάκης, παρέλαβε πράγματι μια κανονική χώρα (όπως λέει) χωρίς τον βραχνά του καθημερινού χρέους και των προαπαιτούμενων, δηλαδή έξω από το “πηγάδι” της χρεοκοπίας.
Όμως αυτή “η κανονική χώρα” έχει να αντιμετωπίσει όλες τις αντιφάσεις και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν και οι άλλες κοινωνίες. Συν την φτωχοποίηση που διευρύνεται.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, έπρεπε να προσαρμοστεί και είχε κάποιο χρόνο μετά τις εκλογές του 2019. Είχε πάρει 31,5%, ήταν η μεγάλη του νίκη. Είχε προίκα και χρόνο. Όμως δεν κατόρθωσε να αναγνώσει το νέο τερέν στο οποίο πλέον έπρεπε να κινηθεί.
Το κρίσιμο ερώτημα δεν ήταν και δεν είναι η δοσολογία αριστερών ή σοσιαλιστικών απόψεων. Αλλά η ίδια η ουσία τους. Τι είναι αυτό που κάνει την Αριστερά διακριτή από την δεξιά; Πόσο χρήσιμη και πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι; Στον ΣΥΡΙΖΑ (και στην Αριστερά) αγωνιούν για την …δοσολογία. Το κρίσιμο ερώτημα είναι ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ σήμερα; Ο πραγματικός κίνδυνος είναι η στασιμότητα, που αποτυπώθηκε και στα εκλογικά αποτελέσματα!” Και αυτό ισχύει και σήμερα, μετά την αποχώρηση του Αλέξη Τσίπρα και την εκλογή του Στεφ. Κασσελάκη.
Τι έκανε ο συνασπισμός των δυνάμεων υπό τον Μητσοτάκη;
Εμφανίστηκε με ένα ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΚΟΛΑΖ ΙΔΕΩΝ (είναι η πρακτική της νέας δεξιάς σε όλο τον δυτικό κόσμο), επικαιροποιώντας στόχους και έννοιες.
“Πατρίδα , ασφάλεια, νόμος και τάξη, σύνορα, μετανάστες, κίνδυνος αλλοίωσης χαρακτηριστικών έθνους, εγκληματικότητα μεταναστών, λιγότερο κράτος, επενδύσεις και θέσεις εργασίας, επιχειρηματικότητα, θεωρία χαμηλής φορολογίας, αλλά και φοροδιαφυγή των μικρομεσαίων, ιδιωτικά πανεπιστήμια, αξιολόγηση, δημογραφικό, ηθικός πανικός, σκληρή δουλειά σε αντιδιαστολή με την τεμπελιά, νομοταγής πολίτης σε αντιδιαστολή με τους μπαχαλάκηδες, συνεπής δανειολήπτης σε αντιδιαστολή με τον στρατηγικό κακοπληρωτή. Τοξικότητα! Ο κατάλογος είναι μεγάλος.
Για όλα αυτά, απο τον μηχανισμό Μητσοτάκη, χρησιμοποιήθηκαν ιδεολογήματα, επιχειρήματα στη βάση των σύγχρονων φαινομένων. Για όλα αυτά εμφανίζονται λύσεις άμεσες, πρακτικές και κυρίως δυναμικές, αποφασιστικές. Και φυσικά το αποφασισμένο πρόσωπο (κυβερνήτης) να τα διαχειριστεί. Η έννοια της ισχύος έχει επικρατήσει σε αναλύσεις, θεωρήσεις και απόψεις. Ο αδύναμος κάθε είδους και σε κάθε κοινωνική κατηγορία, αποδέχεται όλο και περισσότερο, τη βία. Την βία στην καθημερινότητα, βία στα σχολεία, βία στην εργασία, βία κατά του μετανάστη,αδιαφορία ακόμα και για τα Τέμπη. Επιβιώνει ο ισχυρός”.
Το Δίκτυο, υπεράνω πολιτικών κομμάτων και θεσμών
Η σημερινή νέα δεξιά σ όλη την Ευρώπη και την Αμερική, διαπραγματεύεται με ένα κράμα (πακέτο) αντιλήψεων. Προσπαθώντας να χωρέσει σ αυτό θέσεις (ΙΔΕΕΣ) απο το κέντρο έως την ακροδεξιά. Συμπεριφέρεται σαν χαμαιλέων, αλλάζοντας χρώματα. Χωρίς ενδοιασμούς και περιορισμούς έχει στόχο την εξουσία. Προσπαθώντας κάθε φορά να κρύψει τις αντιθέσεις και αντιφάσεις.
Αποδεικνύεται όμως ότι υπάρχει ακόμα ένα στοιχείο, κρισιμότερο , καθοριστικό. Και αυτό είναι το ΔΙΚΤΥΟ, που είναι έξω όχι μόνο απο τα κόμματα αλλά και πάνω απο τους θεσμούς. Το κεντρικό αυτό δίκτυο αξιοποιεί την τεχνολογία, σε συνδυασμό με την πολυμορφία της σημερινής κοινωνίας.
Η κοινωνία είναι όλο και πιο συμπλεκτη, πολυδιασπασμένη και συγχρόνως διαρκώς συνδεδεμένη με τα ξεχωριστά κομμάτια της. Τα οποία αυτονομούνται (έχουν χρήμα, έχουν γνώσεις, έχουν νέα ενδιαφέροντα και διαφοροποιημένα συμφέροντα) αλλά και εξαρτώνται όλο και περισσότερο απο υπερεθνικούς παράγοντες. Ένα μικρό παράδειγμα υπερεθνικής δράσης, είναι οι ΜΚΟ, τις οποίες όλοι τις χρησιμοποιούν και όλοι τις κατηγορούν ή τις υποπτεύονται. Ένα άλλο είναι υπερεθνικές δεξαμενές σκέψεις (think tanks). Οι Λέσχες τύπου Μπίλντερμπεργκ είναι πλέον ξεπερασμένες.
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, αφαίρεσε εξουσίες και δυνατότητες από τα κράτη.
Οι θεσμοί των κρατών-μελών της ΕΕ, έχασαν αρμοδιότητες.
Τα κράτη παραχώρησαν οικειοθελώς δικαιώματα ακόμα και κυριαρχία. Κορυφαίο παράδειγμα το νόμισμα, το ευρώ!!!
Σαν συνέπεια αυτών, τα εθνικά πολιτικά κόμματα (ανεξαρτήτως ιδεολογίας, ταυτότητας, αριστερών ή δεξιών απόψεων) έχουν μειωμένο ρόλο. Δεν μπορούν να καθορίσουν πολιτική στη βάση στενά εθνικών συμφερόντων. Η ανάγκη υπερεθνικού συντονισμού, αλλοιώνει και τα ξεχωριστά ιδεολογικά χαρακτηριστικά.
Όποια κόμματα προσπαθούν να διαμορφώσουν εθνική πολιτική, χαρακτηρίζονται, ευρωσκεπτικιστικά, εθνικιστικά, ακραία, έως και συνωμοσιολογικά- γραφικά. Όποια το κάνουν, (π.χ ΚΚΕ) είναι εκτός πλαισίου κυβερνησιμότητας, άρα δεν είναι ευρέως χρήσιμα, δεν μπορούν να έχουν πολιτική ηγεμονία.
Η παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, αφαιρεί πρακτικά και ουσιαστικά, ακόμα περισσότερο τις αρμοδιότητες και τις δυνατότητες κρατών και κατ επέκταση των πολιτικών κομμάτων.
Συμφωνίες για το Παγκόσμιο Εμπόριο (WTO), ακόμα και για την Κλιματική Αλλαγή, διαμορφώνουν νέες πραγματικότητες.
Οι ηγετικές δυνάμεις που θέλουν, όχι απλώς να επιβιώσουν αλλά να συνεχίζουν να εξουσιάζουν, κατάλαβαν ότι αυτό που χρειάζεται είναι ο ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ των υπαρχόντων δικτύων της κοινωνίας, καλύτερα των κοινωνιών, σε υπερεθνικό επίπεδο.
Χρησιμοποιούν τα υπάρχοντα δίκτυα, δεν επιδιώκουν να φτιάξουν δίκτυα απο την αρχή ή δίκτυα ολοκληρωμένης χρήσης, όπως ήταν ως χθες τα πολιτικά κόμματα.
Το μυστικό είναι η αλληλεπίδραση και ο συντονισμός των ενεργειών
Όλα όσα χρειάζεται τα έχουν οργανισμοί, δεξαμενές σκέψης, εταιρείες επικοινωνίας, εταιρείες διαμόρφωσης απόψεων μέσα από τα social media, τα πανεπιστήμια, τα κέντρα ερευνών.
Υπάρχει σήμερα και συνδετικός κρίκος, η τεχνολογία. Όλα όσα χρειάζεται τα πακετάρουν τα προσφέρουν εταιρείες επικοινωνίας σε συνεργασία με τις εταιρείες εξόρυξης δεδομένων (big data) και των social media, οι οποίες μαζεύουν όλη την πληροφορία και στην συνέχεια την αξιοποιούν ώστε να διαμορφώσουν, πολιτική ατζέντα, πολιτικές θέσεις ακόμα και κοινωνικά στερεότυπα. Ο κ. Μητσοτάκης, όπως ο κ. Μακρόν, δεν θέλει κόμμα, το χρησιμοποιεί σαν σύλλογο φιλάθλων αντε στην καλύτερη εθελοντών.
Ο Κ. Μητσοτάκης δεν παρουσίασε τυχαία το “επιτελικό κράτος”. Είναι η άποψη του ότι χρειάζεται ένα συντονιστικό δικό του επιτελείο που θα ρουφά πράξεις, κινήσεις, συμβάντα, θα τα επεξεργάζεται για να διαμορφώνει κατά περίπτωση, την πολιτική του. Μακριά από τους θεσμούς , από το υπουργικό συμβούλιο και φυσικά χωρίς να δίνει καμία αναφορά ή να χρειάζεται το κόμμα της ΝΔ. Κοντά σ αυτό αγαπά τους κάθε επιπέδου λομπίστες, δηλαδή ανθρώπους ή οργανισμούς, που μπορεί να του προσφέρουν κάθε φορά μια συγκεκριμένη υπηρεσία. Δεν στήνει μόνιμες, θεσμικές ή πολιτικές δομές.
Το αποκορύφωμα της νέας πρακτικής το είδαμε στην Γαλλία, όπου οι σοσιαλιστές για να συνεχίζουν να κυβερνούν, εγκατέλειψαν το πολιτικό κέλυφος, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, έβαλαν μπροστά τον νέο σχετικά Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος έφτιαξε το κόμμα “Γαλλία Εμπρός!”. Κέρδισαν τις εκλογές ξανά, με άλλο όνομα, συσπειρώνοντας δυνάμεις της κεντροδεξιάς κα.
Σ αυτό το πλαίσιο, τους εξυπηρετούν θεωρίες τύπου, το “τέλος των ιδεολογιών” ή “το τέλος της αντιπαράθεσης αριστερά-δεξιά”.
Οι Δεινόσαυροι
Ιδέες, ιδεολογίες, πολιτικές προτάσεις, θα υπάρχουν πάντα όσο υπάρχουν άνθρωποι- κοινωνίες. Ομάδες συμφερόντων, τοπικών, ή υπερκρατικών και παγκοσμιοποιημένων, θα υπάρχουν συνεχώς.
Όμως το παιχνίδι το κερδίζει αυτός που γρηγορότερα προσαρμόζει τα εργαλεία του στην διαρκώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα.
Και τα πολιτικά κόμματα στον βαθμό που επιμένουν να είναι σχήματα ολοκληρωμένης λειτουργίας, είναι οι ΔΕΙΝΟΣΑΥΡΟΙ στην αυλή μας.
Τα πολιτικά κόμματα ως χθες ήταν ομάδες κοινών συμφερόντων και ενδιαφερόντων, που έπρεπε να κάνουν όλη τη δουλειά: Να καταλάβουν την πραγματικότητα, να παράξουν γνώσεις, να διαμορφώσουν λύσεις, να δημιουργήσουν δίκτυο μετάδοσης ιδεών, να βρουν τρόπο να πείσουν ή να επιβάλλουν τις ιδέες τους. Και μετά να διαχειριστούν την όποια κατάσταση (συλλογικότητα ή κράτος) , να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα όπως τα αντιλαμβάνονται, σε συνδυασμό και με άλλα, όταν μιλάμε για κράτος. Και όλα αυτά με τους ίδιους ανθρώπους, τα στελέχη και τα μέλη του κόμματος.
Σήμερα, ακόμα και να κάποιος θέλει να έχει ένα τέτοιο κόμμα, πολύ απλά δεν μπορεί. Για τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω.
Χρειάζονται κόμματα που να μπορούν να επιλέγουν, να αξιοποιούν δίκτυα (πολλά δίκτυα).
Δίκτυα παραγωγής γνώσεων, δίκτυα διοχέτευσης γνώσεων, δίκτυα επικοινωνίας, δίκτυα προπαγάνδας αν θέλετε, δίκτυα που επηρεάζουν τοπικές κοινωνίες, ή κλάδους εργαζομένων κλπ, κλπ.
Το πολιτικό κόμμα καλείται σήμερα να μπορεί να βρίσκει τα κατάλληλα ΔΙΚΤΥΑ, επιλέγοντας (αγοράζοντας) γνώσεις, για να τις αξιοποιήσει στη βάση των ιδεών του, στη βάση των συμφερόντων που θέλει να εξυπηρετήσει. (Αυτό δεν θ αλλάξει ποτέ).
Και η επανάσταση;
Υπάρχει για την Αριστερά πάντα το μέγα θέμα της ανατροπής, της επαναστατικής διαδικασίας.
Της οργάνωσης της κοινωνίας για ανατροπές.
Ισχύουν εν μέρει τα κλασικά. Πρέπει να υπάρχουν οι συνθήκες. Οι δυτικές κοινωνίες, κακομαθημένες επι δεκαετίες (για να μην πούμε επί αιώνες) να ζουν από τον πλούτο των άλλων, δεν επιθυμούν την ανατροπή. Θέλουν την διατήρηση (συντήρηση), αισθάνονται απειλούμενες όταν τους λέει κάποιος για μείζονες ανατροπές.
Η επανάσταση είναι σήμερα στο μυαλό τους, μόνο ως βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου. Η ψηφιοποίηση του κράτους π.χ. ακούγεται ανατρεπτικό, σε σχέση με το χθες.
Θέλουμε στην Ελλάδα επίσης να διορθωθούν τα νοσοκομεία, η συγκοινωνία, το κοινωνικό κράτος. Φυσικά, αλλά γι αυτά δεν απαιτείται επανάσταση, αρκεί η ανατροπή της πολιτικής Μητσοτάκη.
(Και γι αυτό δεν χρειαζόμαστε έναν Τσε Γκεβάρα ή τον Άρη Βελουχιώτη).
Χωράνε λοιπόν σήμερα επαναστατικές ιδέες; Ναι, φυσικά, αλλά αυτές πρέπει να είναι καθοριστικά ανατρεπτικές-επαναστατικές. Να ανατρέπουν π.χ. τον τρόπο παραγωγής, τον τρόπο λειτουργίας του παγκόσμιου εμπορίου, ή τον τρόπο παραγωγής γνώσεων και φυσικά τον τρόπο διανομής του πλούτου.
Κάτι τέτοιο σήμερα δεν μπορεί να συμβεί από κομματικούς μηχανισμούς εθνικά περιορισμένους.
Αλλά ακόμα και για τη δική μας πραγματικότητα, δηλαδή για την ανατροπή των πολιτικών Μητσοτάκη, φαίνεται ότι αυτό πλέον δεν μπορεί να συμβεί από κόμματα τύπου ΣΥΡΙΖΑ, που επιμένει να είναι κόμμα ολοκληρωμένης χρήσης.
Χρειάζεται να μετατραπεί σε κόμμα αξιοποίησης δικτύων, μέσω της σύγχρονης πραγματικότητας και εργαλείων.
Όλα τα παραπάνω δεν αφαιρούν το θέμα ιδεολογία, ιδέες. Όμως η λειτουργία, η εμμονή σε δομές που εξυπηρετούσαν παλαιότερες πραγματικότητες, δεν επιτρέπουν την διαμόρφωση ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΚΩΝ απόψεων. Γιατί το κόμμα δεν έχει καν, την δυνατότητα να διαβάσει τις συνθήκες που διαμορφώνονται με μεγάλη ταχύτητα, από μέρα σε μέρα, πόσο μάλλον να επεξεργαστεί απόψεις και νέες αντιλήψεις και στην συνέχεια να τις μεταδώσει πείθοντας.
Να το ξαναπούμε: Το μυστικό είναι στον συντονισμό των δικτύων, όλων των κατηγοριών.
