Της Βάνας Κουτρουλού
Το 2025 εκκινεί με περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις. Ο κόσμος έχει ήδη ψηφίσει και τώρα αναμένει να δει την υλοποίηση των πολιτικών. Ποια θα είναι επίδρασή τους; Πόσο μακριά θα φτάσει ο απρόβλεπτος Τραμπ στην δεύτερη προεδρική θητεία του; Και πάνω από όλα, θεωρείται ο Τραμπ ένας παράγοντας αλλαγής ή πηγή ανησυχίας;
Το 2025 θα γίνουν συζητήσεις για κατάπαυση πυρός, αλλά όχι για την ειρήνη. Οι διπλωματικές πρωτοβουλίες θα κερδίσουν έδαφος στην Ουκρανία, ενώ η ανατροπή του καθεστώτος Μπασάρ Αλ-Ασαντ στη Συρία εγκαινιάζει μία αβέβαιη πολιτική μετάβαση. Το διεθνές σύστημα θα δοκιμαστεί.
Ο κόσμος παλεύει με τη στάση των νέων ηγεσιών, τα μεταβαλλόμενα τοπία που επαναπροσδιορίζουν τις μακροχρόνιες συγκρούσεις και μια σινοαμερικανική αντιπαλότητα που μπορεί να εξελιχθεί σε εμπορικό και τεχνολογικό πόλεμο στο εγγύς μέλλον. Ο φόβος, ως δυναμική που διαπερνά τις πολιτικές, τόσο στον τομέα της μετανάστευσης όσο και στις διεθνείς σχέσεις, θα κερδίσει έδαφος το 2025.
Το 2025 θα είναι μια χρονιά μετεκλογικού hangover. Πάνω από 1,6 δισεκατομμύρια ψηφοφόροι προσήλθαν στις κάλπες το 2024 και εν γένει τιμώρησαν τα κόμματα που βρίσκονται στην εξουσία. Μακρύς είναι ο κατάλογος των ηττημένων ηγετών: οι Δημοκρατικοί των ΗΠΑ, οι Συντηρητικοί του Ηνωμένου Βασιλείου, ο «Μακρονισμός» στη Γαλλία, η πορτογαλική αριστερά. Ακόμη και εκείνοι που ξεπέρασαν την καταιγίδα έχουν αποδυναμωθεί, όπως φαίνεται από την εκλογική πανωλεθρία του κυβερνώντος κόμματος του Σιγκέρου Ισίμπα στην Ιαπωνία ή τους απαραίτητους συνασπισμούς στην Ινδία του Ναρέντρα Μόντι ή στη Νότια Αφρική του Σίριλ Ραμαπόζα.
Το 2024 η δημοκρατία επλήγη σοβαρά. Σύμφωνα με την έκθεση The Global State of Democracy 2024, τέσσερα στα εννέα κράτη βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση από πριν όσον αφορά τη δημοκρατία και μόνο περίπου ένα στα τέσσερα έχει δει βελτίωση στην ποιότητα.
Το 2025 είναι η χρονιά της επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και ενός νέου θεσμικού «ταξιδιού» στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) με μία άνευ προηγουμένου αδύναμη κοινοβουλευτική υποστήριξη. Η δημοκρατική αστάθεια της Δύσης συγκρούεται με τη γεωπολιτική υπερδραστηριότητα του Παγκόσμιου Νότου και τη «μολυσματική εξάπλωση» των ένοπλων συγκρούσεων.
Πέντε χρόνια μετά την πανδημία του κορωνοϊού, πολλές χώρες εξακολουθούν να παλεύουν με το χρέος που ανέλαβαν για να διαχειριστούν την οικονομική και κοινωνική ζημιά αυτής της παγκόσμιας κρίσης υγείας. Η πανδημία μας άφησε έναν κόσμο βαθύτερο στο χρέος, όπου οι αντιφατικές φωνές μεταξύ των μεγάλων παγκόσμιων δυνάμεων κερδίζουν έδαφος, όπου οι κλιματικοί, οικονομικοί και γεωπολιτικοί στόχοι αποκλίνουν όλο και περισσότερο. Είναι ένας κόσμος στον οποίο δεν συγκρούονται μόνο οι πολιτικές, αλλά και ο πολιτικός λόγος. Οι εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Πακιστάν, την Ινδία, τη Ρουμανία, τη Μολδαβία ή τη Γεωργία είναι μια σαφής απεικόνιση της αποσταθεροποιητικής δύναμης των αντικρουόμενων αφηγήσεων.
Οι πολιτικές του «εγώ» και του ατόμου
Το 2025 ο κόσμος θα βιώσει την εμφάνιση όχι μόνο νέων ηγεσιών, αλλά και νέων πολιτικών δρώντων. Ο Ίλον Μασκ και ο Ντόναλντ Τραμπ προσωποποιούν αυτή τη μετατόπιση στην άσκηση της εξουσίας. Ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, με την παγκόσμια επίδρασή του μέσω του X με περισσότερους από 200 εκατομμύρια ακολούθους, μπαίνει στον Λευκό Οίκο για να ενεργήσει ως το δεξί χέρι του προέδρου. Ο Μασκ είναι μια «παγκόσμια δύναμη», ο κάτοχος μιας πολιτικής ατζέντας και ιδιωτικών συμφερόντων που πολλές δημοκρατικές κυβερνήσεις δεν ξέρουν πώς να διαπραγματευτούν.
Η αντι-πολιτική κερδίζει έδαφος με νέες αντικαθεστωτικές προσωπικότητες απέναντι στα συστημικά κόμματα που απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τους παραδοσιακούς ψηφοφόρους τους. Τον Τραμπ που πιστεύει ότι είναι ο ηγέτης ενός «κινήματος» (Make America Great Again ή MAGA) που υπερβαίνει την πραγματικότητα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. Το μιντιακό φαινόμενο του προέδρου της Αργεντινής Χαβιέ Μιλέι που θα βρεθεί αντιμέτωπος με την πρώτη του μεγάλη δοκιμασία στις κοινοβουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου. Τον Καλίν Γκεοργκέσκου, τον ακροδεξιό υποψήφιο που κατέλαβε την πρώτη θέση στις προεδρικές εκλογές της Ρουμανίας, που ακυρώθηκαν, χάρη σε μια εκστρατεία κατά του κατεστημένου που στοχεύει τους νέους στο TikTok. Τους νεοφερμένους όχι μόνο στις Βρυξέλλες αλλά και στην πολιτική, όπως ο Ισπανός Αλβίζε Πέρες, που έχει καταδικαστεί για διασπορά ψευδών ειδήσεων στο Διαδίκτυο, αλλά και ο κύπριος YouTuber Φειδίας, που κατάφερε να μαζέψει περίπου 70.000 ψήφους με ένα κινητό, χωρίς καμία πολιτική θέση.
Όλα αυτά έχουν επίσης αντίκτυπο σε μια Ευρώπη αδύναμων ηγεσιών και κατακερματισμένων κοινοβουλίων, με τη γαλλογερμανική μηχανή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης πιο αδύναμη από ποτέ. Στη Γαλλία, ο πρόεδροςΕμανουέλ Μακρόν θα πρέπει να πορευτεί στο 2025 με δεμένα χέρια, χωρίς δυνατότητα να προκηρύξει ξανά βουλευτικές εκλογές μέχρι τον Ιούνιο. Η Γερμανία, εν τω μεταξύ, θα πάει στις κάλπες τον Φεβρουάριο με ένα προβληματικό οικονομικό μοντέλο, αχαλίνωτη κοινωνική δυσαρέσκεια και το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) να έρχεται δεύτερο στις δημοσκοπήσεις.
Προστατευτισμός και λιτότητα
Το 2025, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) συμπληρώνει 30 χρόνια από την ίδρυσή του με την απειλή ενός εμπορικού πολέμου στον ορίζοντα, με μία θεσμική κρίσηπου τον έχει παραλύσει. Ως αποτέλεσμα, οι χώρες προσπαθούν να ενισχύσουν τις θέσεις τους μέσω διαφόρων συμμαχιών. Ο κόσμος είναι όλο και πιο πολυπολικός.
Η Ινδία επεκτείνει τις συμφωνίες ελεύθερου με το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Λατινική Αμερική. Το 2025 η Ε.Ε. πρέπει να ξεπεράσει πολλά εμπόδια για την επικύρωση της συμφωνίας με τη Mercosur που αποτέλεσε αντικείμενο μακροχρόνιων διαπραγματεύσεων. Οι απειλές του Τραμπ για την επιβολή εμπορικών δασμών τροφοδοτούν τις πιο απρόβλεπτες συνεργασίες και την ανάγκη προσαρμογής. Μεταξύ εκείνων που έχουν αρχίσει να επανεξετάζουν τους στόχους και τους εταίρους είναι η ΕΕ. Οι ευρωπαϊκές χώρες θα κάνουν περισσότερες αγορές υγροποιημένου φυσικού αερίου και αμυντικών προϊόντων από τις Ηνωμένες Πολιτείες για να κατευνάσουν τον Τραμπ. Όμως, εάν οι ΗΠΑ αποσυρθούν από τις παγκόσμιες δεσμεύσεις για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, για παράδειγμα, θα υπάρχει ανάγκη για συμμαχίες μεταξύ Βρυξελλών και Πεκίνου σε αυτόν τον τομέα
Μέσα σε αυτή την αβεβαιότητα, οι «συνταγές» της δημοσιονομικής πειθαρχίας επανεμφανίζονται – από τη Βραζιλία, που ανακοίνωσε περικοπές στις δημόσιες δαπάνες αξίας σχεδόν 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το 2025, την Αργεντινή, όπου ο Χαβιέρ Μιλέι υπερηφανεύεται για την εφαρμογή «της σκληρότερης πολιτικής λιτότητας στον κόσμο», έως το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου ο πρωθυπουργός, Κιρ Στάρμερ των Εργατικών, έχει ανακοινώσει έναν σκληρό προϋπολογισμό, για να εξοικονομήσει περίπου 40 δισ. λίρες αυξάνοντας τους φόρους και περικόπτοντας τις δαπάνες, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το δημοσιονομικό έλλειμμα.
Η ΕΕ ετοιμάζεται επίσης να αντιμετωπίσει τον προστατευτισμό των ΗΠΑ έχοντας επίγνωση της δικής της αδυναμίας, με τον γαλλογερμανικό άξονα να αποτυγχάνει και το οικονομικό του μοντέλο να αμφισβητείται. Το Παρίσι και το Βερολίνο βρίσκονται και τα δύο σε μια φάση ενδοσκόπησης και οι σειρήνες της λιτότητας ηχούν για άλλη μια φορά σε ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Στη Γαλλία, ο κοινοβουλευτικός διχασμός εμποδίζει μια συμφωνία για την αποτροπή μιας πιθανής κρίσης χρέους, ενώ στη Γερμανία θα είναι η επόμενη κυβέρνηση – αυτή που θα προκύψει από τις πρόωρες εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου – που πρέπει να αντιμετωπίσει τη στασιμότητα της οικονομίας και την έλλειψη ανταγωνιστικότητάς της.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η εισαγωγή δασμών και η πιθανή μείωση του εργατικού δυναμικού στον απόηχο των «μαζικών απελάσεων», σε συνδυασμό με μειώσεις φόρων θα μπορούσαν να αυξήσουν τον πληθωρισμό στη χώρα και να περιορίσουν την ικανότητα της Ομοσπονδιακής Κεντρικής Τράπεζας να συνεχίσει να μειώνει τα επιτόκια. Ενώ ο έλεγχος των Ρεπουμπλικάνων και στα δύο σώματα στο Κογκρέσο και η πλειοψηφία τους στο Ανώτατο Δικαστήριο μπορεί να διευκολύνουν την υιοθέτηση αυτών των μέτρων, η υλοποίηση των απελάσεων φαίνεται να είναι πολύ πιο δύσκολη ενόψει των νομικών και υλικοτεχνικών προκλήσεων που θέτει.
Κατάπαυση πυρός χωρίς ειρήνη
Ενώ οι διπλωματικές διεργασίες την Ουκρανία μπορεί να κερδίσουν έδαφος το 2025, μένει να δούμε ποιο είναι το σχέδιο, ποιος θα καθίσει στο τραπέζι και ποια ετοιμότητα θα πρέπει να έχουν οι πλευρές για να καταλήξουν σε συμφωνία. Η Ουκρανία παλεύει με την κόπωση του πολέμου και την ανάγκη για στρατιωτική υποστήριξη και εγγυήσεις ασφαλείας που η νέα διακυβέρνηση Τραμπ μπορεί να μην παρέχει. Από την άλλη πλευρά, δεν μπορεί να αποκλειστούν πιθανές συνέπειες για τον Βλαντίμιρ Πούτιν, αν δεν αποδεχθεί τις διαπραγματεύσεις που θα προτείνει η νέα αμερικανική κυβέρνηση. Ο Τραμπ θα μπορούσε, σε μία κίνηση οργής, να διατηρήσει την δέσμευση για την ενίσχυση του ουκρανικού στρατού.
Είναι επίσης μια κρίσιμη μάχη για την Ευρώπη, η οποία πρέπει να προσπαθήσει να μην αποκλειστεί από τις διαπραγματεύσεις για το άμεσο μέλλον ενός κράτους που προορίζεται να γίνει μέλος της ΕΕ και όπου διακυβεύεται επί του παρόντος η ασφάλεια της ηπείρου. Και σε αυτή την δύσκολη συγκυρία αναλαμβάνει ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ, επικεφαλής της εξάμηνης προεδρίας των 27 κρατών μελών από τον Ιανουάριο. Επιδιώκει να αξιοποιήσει τη θητεία της χώρας του με έμφαση στην ασφάλεια. Οι προτεραιότητες που έχει θέσει περιλαμβάνουν τη χρηματοδότηση των πρωτοβουλιών για την «Ασπίδα της Ανατολής», την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής βιομηχανίας, την επιτάχυνση της διεύρυνσης της Ένωσης, αυστηρότερες κυρώσεις κατά της Ρωσίας και εμβάθυνση των διατλαντικών σχέσεων.
Στη Μέση Ανατολή, η χρονιά ξεκινά με μια αλλαγή στόχων στην περιοχή, αλλά χωρίς ειρήνη. Ενώ ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπέντζαμιν Νετανιάχου,PRT κατέστησε σαφές ότι η προτεραιότητά του τώρα ήταν να επικεντρωθεί στο Ιράν, η περιφερειακή κλιμάκωση επιτάχυνε απροσδόκητα το τέλος του καθεστώτος του Μπασάρ αλ-Άσαντ. Με τη Ρωσία να έχει στραμμένη την προσοχή της στην Ουκρανία, με το Ιράν εξασθενημένο οικονομικά και στρατηγικά και τη Χεζμπολάχ αποδεκατισμένη από τις επιθέσεις του Ισραήλ, ο πρόεδρος της Συρίας στερήθηκε την εξωτερική υποστήριξη που είχε το καθεστώς του. Ο εμφύλιος πόλεμος που μαίνεται μετά την Αραβική Άνοιξη του 2011 έχει εισέλθει σε ένα νέο στάδιο, το οποίο αλλάζει επίσης την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε διαπραγματευτική πρόταση θα είναι περισσότερο μια στρατηγική κίνηση παρά ένα βήμα για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων των συγκρούσεων.
«Τρίτη πυρηνική εποχή» και νέα κούρσα εξοπλισμών;
Με μια όλο και πιο αδύναμη παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφάλειας, η διεθνής κούρσα εξοπλισμών κλιμακώνεται. Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI), τόσο ο αριθμός όσο και ο τύπος των πυρηνικών όπλων υπό ανάπτυξη αυξήθηκαν κατά το τελευταίο έτος, καθώς η πυρηνική αποτροπή κερδίζει και πάλι έδαφος στις στρατηγικές των εννέα κρατών που αποθηκεύουν ή έχουν χρησιμοποιήσει πυρηνικά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο κίνδυνος ατυχήματος ή λαθεμένου υπολογισμού θα εξακολουθεί να επικρέμαται το 2025, τόσο στην Ουκρανία όσο και στο Ιράν.
Στη Ρωσία, ο Βλαντίμιρ Πούτιν ενέκρινε αλλαγές στο πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας, μειώνοντας το όριο για τη χρήση πυρηνικών όπλων. Το αναθεωρημένο κείμενο αναφέρει ότι μια επίθεση από ένα μη πυρηνικό κράτος, εάν υποστηρίζεται από μια πυρηνική δύναμη, θα αντιμετωπίζεται ως κοινή επίθεση στη Ρωσία. Προκειμένου να μεταφέρει το μήνυμά του, το Κρεμλίνο χρησιμοποίησε τον υπερηχητικό πύραυλο Oreshnik στην Ουκρανία, ικανό να μεταφέρει έξι πυρηνικές κεφαλές και να ταξιδεύει δέκα φορές ταχύτερα από τον ήχο. Σε αυτό το πλαίσιο, η ανάπτυξη βορειοκορεατών στρατιωτών για την υποστήριξη της Ρωσίας στο ουκρανικό μέτωπο στα τέλη του 2024 σημαίνει επίσης την εμπλοκή μιας άλλης πυρηνικής δύναμης στη σύγκρουση και εγείρει νέα ερωτήματα σχετικά με το τι θα λάβει σε αντάλλαγμα η Πιονγκγιάνγκ. Ως αποτέλεσμα, η απειλή μιας πιθανής διατάραξης της ισορροπίας στην κορεατική χερσόνησο και η επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία έχουν τροφοδοτήσει περαιτέρω τη συζήτηση για τα πυρηνικά στη Σεούλ και το Τόκιο.
Θα μπορούσαν επίσης να υπάρξουν αλλαγές στην πυρηνική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών. Το Project 2025, το υπερσυντηρητικό σχέδιο στο οποίο ενδέχεται να βασιστεί η κυβέρνηση Τραμπ, υποστηρίζει την επανάληψη των πυρηνικών δοκιμών στην έρημο της Νεβάδα, παρόλο που κάτι τέτοιο θα παραβίαζε τη Συνθήκη για την Πλήρη Απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών (CTBT), την οποία υπέγραψαν οι Ηνωμένες Πολιτείες το 1996. Η βιομηχανία πυρηνικών όπλων έχει ήδη ενισχυθεί υπό την πρώτη κυβέρνηση Τραμπ. Αυτή τη φορά, ωστόσο, οι ειδικοί πιστεύουν ότι εάν εφαρμοστεί το πρόγραμμα, θα είναι η πιο δραματική συσσώρευση πυρηνικών όπλων από την έναρξη της πρώτης κυβέρνησης Ρέιγκαν πριν από τέσσερις δεκαετίες.
Επιπλέον, το 2025 θα είναι ένα καθοριστικό έτος για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Πλησιάζει η προθεσμία κατά την οποία οι παγκόσμιες δυνάμεις θα επαναφέρουν όλες τις κυρώσεις που ήρθησαν με τη συμφωνία που έβαλε φρένο στην πυρηνική επέκταση του Ιράν, το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA). Μέχρι στιγμής, η Τεχεράνη έχει ήδη προειδοποιήσει ότι εάν επιστρέψουν οι κυρώσεις, το Ιράν θα αποσυρθεί από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων (NPT). Η απειλή κλιμακώνει τον κίνδυνο εχθροπραξιών στη Μέση Ανατολή και την πιθανότητα το Ισραήλ να εξετάσει μια επίθεση σε πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Ιράν.
Ομοίως, η συζήτηση για τα πυρηνικά έχει αναβιώσει στην Ευρώπη, ακολουθώντας την παγκόσμια τάση. Οι περισσότερες χώρες επενδύουν σε αντιδραστήρες για να κάνουν τη μετάβαση προς μια παγκόσμια οικονομία χωρίς εξάρτηση από τον άνθρακα και με διαφορετικές πηγές ενέργειας. Η ΕΕ βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, να ικανοποιήσει τη ζήτηση για ενέργεια, να ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη, να προωθήσει παράλληλα την συζήτηση για τα πυρηνικά;
Περίπου το ένα τέταρτο της ενέργειας της ΕΕ είναι πυρηνική ενέργεια και πάνω από το ήμισυ παράγεται στη Γαλλία. Συνολικά, υπάρχουν περισσότεροι από 150 αντιδραστήρες σε λειτουργία στο έδαφος της ΕΕ. Τον περασμένο Απρίλιο, 11 χώρες της ΕΕ (Βέλγιο, Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχική Δημοκρατία, Φινλανδία, Γαλλία, Ουγγαρία, Ιταλία, Ολλανδία, Πολωνία και Σουηδία) υπέγραψαν δήλωση που προέτρεπε τις ρυθμιστικές αρχές να «επιτρέψουν τις συνθήκες χρηματοδότησης» για να υποστηρίξουν την παράταση της διάρκειας ζωής των υφιστάμενων πυρηνικών αντιδραστήρων. Η Ιταλία εξετάζει εάν θα πάψει να είναι το μοναδικό μέλος της G7 χωρίς πυρηνικούς σταθμούς. Μια πιθανή επιστροφή του χριστιανοδημοκρατικού CDU στη γερμανική καγκελαρία, μετά τις εκλογές του Φεβρουαρίου, θα μπορούσε να ανοίξει εκ νέου τη συζήτηση σχετικά με την απόφαση που έλαβε η Άνγκελα Μέρκελ το 2023 να κλείσει τον τελευταίο πυρηνικό αντιδραστήρα που λειτουργεί στη χώρα.
Ο κόσμος επανεξοπλίζεται. Με την αύξηση των συγκρούσεων, όπως οι πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, τα έσοδα από τις πωλήσεις όπλων και στρατιωτικών υπηρεσιών έχουν αυξηθεί. Σύμφωνα με το SIPRI, το 2025 θα είναι το μεγαλύτερο έτος για στρατιωτικές δαπάνες εδώ και πολύ καιρό. Δεδομένων αυτών των συνθηκών, η πίεση στις χώρες του ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες θα ενταθεί και πάλι με την επιστροφή του Ντόναλτν Τραμπ στον Λευκό Οίκο, αλλά και λόγω του απρόβλεπτου διεθνούς περιβάλλοντος.
Τους επόμενους μήνες, το ΝΑΤΟ πρέπει να διαπραγματευτεί διάφορες εσωτερικές διαφωνίες: πρώτον, το αίτημα για αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 3,5% του ΑΕΠ, και δεύτερον τις διαφορές μεταξύ των συμμάχων σχετικά με τις στρατηγικές κατά της Ρωσίας. Χώρες όπως η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής ζητούν μια πιο επιθετική στάση κατά της Μόσχας, ενώ άλλα μέλη, όπως η Ουγγαρία ή η Τουρκία, προσπαθούν να διατηρήσουν μια πιο ουδέτερη προσέγγιση. Αυτό θα μπορούσε να εμποδίσει τη διαμόρφωση μιας ενιαίας στρατηγικής ενόψει των απειλών από τη Ρωσία και των μελλοντικών γεωπολιτικών σεναρίων στην Ουκρανία. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του, ο Τραμπ αμφισβήτησε τη δέσμευση για αμοιβαία άμυνα που κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 της συνθήκης του ΝΑΤΟ.
Τέλος, η αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση της θαλάσσιας περιφέρειας της Κίνας προκαλεί επίσης νέους φόβους για την ασφάλεια στην Ασία. Το Πεκίνο προωθεί – όλο και πιο ένθερμα – μια σινοκεντρική άποψη για την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού. Αυτό εγείρει φόβους ότι το 2025 θα επιδεικνύει ολοένα και περισσότερη επιθετική στρατηγική με στόχο να μετατρέψει την Ανατολική Ασία σε αποκλειστική σφαίρα επιρροής της.
